HAYATI
XVIII. Yüzyıl divan şairlerinden. Asıl adı Ahmet’tir. Köklü ailelerden birine mensup olduğundan çevresinde “Ahmed Bey” diye tanınmıştır. Balıkesir’de dünyaya geldi. Fatih Sultan Mehmet dönemi ileri gelenlerinden olan Zağanos Ahmet Paşa’nın soyundan gelir. Yaşamı üzerine bir bilgi olmadığı gibi ölüm tarihi de tartışmalıdır. Bazı kaynaklarda 1706’da öldüğü söylenen Rasih’in diğer kaynaklarda 1761’de hayatta olduğu belirtilmektedir. Başka kaynaklarda ise 1723 ve 1776 ölüm yılları olarak geçmektedir. Rasih’in, herhangi bir kaynakta belirtilmemesine rağmen, Balıkesir’in önde gelen ailelerden birine mensup olduğu için bir devlet görevlerinde yer aldığı da düşünülmektedir.
Rasih, onun olduğunda birleşilen ve,
“Süzme çeşmim gelmesin müjgan müjgan üstüme
Urma zahm sineme peykan peykan üstüne”
beyti ile başlayan gazeliyle anılır. Kendine özgü kıvrak bir söyleyişi ahengin yanında anlamı da öne alan bir şair olarak dikkat çeker. Rasih’in son derece ünlü, marifetli, zarif bir şair olduğu bildirilir. Şairin bir diğer özelliği de son derece güçlü bir şair olduğudur. Ünlü gazelinden alınan şu beyitler de bunu gösterir:
“Dilde gam var şimdilik sen gelme lutf et ey sürür
Olamaz bir hanede mihman mihman üstüne
Yardan mehcur iken düştük dıyar-ı gurbete
Dehr gösterdi bize hicran hicran üstüne
Hem mey içmez hem güzel sevmez demişler hakkına
Eylemişler Rasih’e bühtan bühtan üstüne”
Rasih hakkında Rasih’in Matla’ı başlıklı bir yazısında şairin şiirimizdeki yerini özellikle belirten Yahya Kemal’in sözü şöyledir:
“Nedim’in Divan’ında bir kaside vardır. Müjgan üstüne, hicran üstüne, iman üstüne kafiyeleri ve redifleri ile, adeta akar. Nedim, kafiyeyi tenk edinceye kadar pürguluk ettikten sonra birdenbire coşar ve kaside içinde gazelseralaşır ve bu girizgaha düşer:
“Rasih’in bu matla’ın tazmin edüp saki-i kilk
Nuki sundu çekdiğim sahba-yı irfan üstüne”
Ve Rasih’in beyti ile gazeli açar. Ah o ne beyittir Yarabbi”!
ESERLERİ
Yalın bir dil ile kaleme almış olduğu Divan’ı basılmayan Rasih’in, Osmanlı Müellifleri adlı yapıtta belirtildiğine göre Bülgatü’l Ahbab adlı bir yapıtı da bulunmaktadır. Şairin bir diğer eseri olan Vasf-ı Eshab-ı Kehf ve Rakim adlı mesnevisi ‘mağara yaranı’ denilen Eshab-ı Kehf’in Kuran’da geçen öyküsünü konu alır. Rasih’in gazellerine ise pek çok nazire yazılmıştır.
ESER ÖRNEKLERİ
RASİH’TEN
Süzme çeşmin gelmesin müjgan müjgan üstüne
Urma zahm-ı sineme peygan peygan üstüne
Dilde gam var şimdilik lütf eyle gelme ey sürür
Olamaz bir hanede mihman mihman üstüne
Yardan mehcur iken düştük dıyar-ı gurbete
Dehr gösterdi bize hicran hicran üstüne
Hem mey içmez hem güzel sevmez demişler hakkına
Eylemişler Rasih’e bühtan bühtan üstüne
Ağyara lütf bana sitem öldürür beni
Etme efendim etme amanı bilir misin?
Lüftun diriğ etmez idin bir zaman idi
Kurbanın olduğum o zaman bilir misin?
DİVAN’DAN
GAZELLER
GAZEL I
Elinde hançer-i işve o bi-aman geçiyor
Gören zemine düşüp kendiden heman geçiyor
Ko nazı gün gecelidir behi heman şad et
Hatın demadem erişmekte hüsn ü an geçiyor
Gönül o rayiz-i çabuk-süvar-ı mihnettir
Ki rah-ı aşkda Kays ile hem-inan geçiyor
O mest-i işve ayak basmayalı meygedeye
Derun-ı humdan o demden beri ne kan geçiyor
Visal-i dilbere ermekte az değil Rasih
Görünce bir dahi amma ki çok zaman geçiyor
GAZEL II
Süzme çeşmin gelmesin müjgan üstüne
Urma zahm-ı sineme peykan peykan üstüne
Dilde gaz var şimdilik sen gelme lutf et ey sürur
Olamaz bir hanede mihman mihman üstüne
Yardan mehcur iken düştük diyar-ı gurbete
Dehr gösterdi bize hicran hicran üstüne
Rize-i elmas eker her açdığı zahma o şuh
Lütfu var olsun eder ihsan ihsan üstüne
Hem mey içmez hem güzel sevmez demişler hakkıma
Eymişler Rahis’e bühtan bühtan üstüne
GAZEL III
Gördükte tehi sagarı çeşmim tola düştü
Yad eyledi eski demi dil hun ola düştü
Bu hal ile bilmem nice menzil alacaktır
Pirane reh-i aşka girip dil yola düştü
Etsek n’ola çün kebk-i deri nale vü feryad
Ol gözleri şehbazımız ahir kola düştü
Ben kuyuna azm ettim o meh haneme gelmiş
Dül gökte ararken onu yerde bula düştü
Mısr’a gelicek şi’r teri arif-i Rum’un
Meyl-i dil-i Rasih İstanbul’a düştü
KAYNAKÇA: İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) – Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) – Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013) – Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), TDE Ansiklopedisi (1990), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999)
