HAYATI
1927 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. 15 Aralık 2004 günü İstanbul’da hayatını kaybetti. İstanbul Şehremini 34. İlkokulu ve Karşıyaka Ortaokulu’nu bitirdi. Karşıyaka Lisesi’nde öğrenci iken 142. Maddeye aykırı eylemde bulunduğu iddiasıyla tutuklandı ve dört buçuk ay eğitimine devam edemediği için okuldan uzaklaştırıldı. İzmir Belediyesi’nde daktilocu, İstanbul’da bir bankada memur olarak çalıştı. 1953 yılında siyasal sebepler ile yeniden tutuklandı. İki yıl tutuklu kalıp beraat ettikten sonra Tan, Yeni Gazete ve Varlık Yayınları’nda düzeltmenlik yaptı. Yelken ve kendisi tarafından çıkarılan Ataç ile Eylem dergilerini yönetti. Ataç Yayınevi’ni kurup bir süre işleten Şükran Kurdakul, Türkiye Yazarlar Sendikası Yönetim Kurulu üyeliğinde bulundu.
Çocuk Sesi, Maceralar Dünyası ve Yedigün dergilerinde küçük yaşta şiirler yayımladı. İlk kitabını henüz on altı yaşındayken çıkardı. Ölçülü, uyaklı ve kişisel duygularını yansıttığı ilk şiir denemelerinden sonra toplumcu şiire yöneldi. 1940 kuşağının en genç şairi olarak tanındı. Ulusal kurtuluş, bağımsızlık, özgürlük ve sömürü izlekleri çevresinde geliştirdiği şiiri kalabalıklara seslenmek isteyen, eylemci bir şiirdir. 1956 yılında “Giderayak” adlı kitabı yayımlanır ve ayrıntıdan kurtulma, denge ve yeni bir ses arayışı Şükran Kurdakul’u kendisi için savaşmaya iter; salt bildiriye yaslanan özellikleri olan bazı şiirlerini bu kitabına almaz.
“Yeniden doğuşum” dediği Acılar Dönemi’ndeki şiirlerinde geçmişe uzanan acılı bir duygusallık görülür. Gözlem ve yaşantılarına dayanan toplumcu gerçekçi anlayıştaki öykülerinde orta tabakadan insanları ve yakın tarihte yaşanan bazı olayları ve bazı insanları anlatır. 1970’li yılların başında yayımladığı öykü kitaplarını 1987’de Öyküler adı ile bir araya getirir. Araştırma ve inceleme kitaplarıyla da adını duyuran Şükran Kurdakul’un bu alandaki en önemli kitapları Şairler ve Yazarlar Sözlüğü ile Çağdaş Türk Edebiyatı’dır.
Şükran Kurdakul, Bir Yürekten Bir Yaşamdan ile 1983 Nevzat Üstün Şiir Ödülü’nü aldı ve 2000 TÜYAP Kitap Fuarı Onur Yazarı oldu.
Asım Bezirci, Şükran Kurdakul hakkında: “Giderayak’taki durgunluğun yerini hareketlilik almıştır. Eylemsizliğin ve umarsızlığın yarattığı üzünç kavganın getirdiği sevince dönüşmüştür. Onunla birlikte anlatım da değişmiştir: Canlı, duru, sarsıcı bir özelliğe kavuşmustur. Bunun için müzikten ve belâgattan yararlanılmış, eski şiirin imkânları denenmiştir. Çokluk düşünce duygunun, akıl hayalin üstüne çıkmıştır. Bu yüzden bazı parçalar kurulaşmış, derinlikten uzaklaşmış, hatta nutka kaçmıştır. Fakat özün doğurduğu dirilik ile biçimin ulaştığı yetkinlik bu kusurları çoğun gölgelemiş, mısraları alımlı kılmıştır” değerlendirmesini yapmıştır.
ESERLERİ
Şiir:
- Tomurcuk, İzmir: Ege Mtb., 1943
- Zevklerin ve Hülyaların Şiirleri, İzmir: Ülkü, 1944
- Giderayak, İst., 1956
- Nice Kaygılardan Sonra, İst.: Ataç, 1963
- İzmir’in İçinde Amerikan Neferi, İst.: Ataç, 1965
- Halk Orduları, İst.: Ataç, 1969
- Acılar Dönemi, İst.: Cem, 1977
- Bir Yürekten, Bir Yaşamdan, İst.: Karacan, 1982
- Ökselerin Yöresinde, İst.: İzlem, 1984
- Ölümsüzlerle, İst.: İzlem, 1985
- Bir Yürekten Bir Yaşamdan, (50. Şiir Yılı nedeniyle toplu şiirleri) İst.: Cem, 1993
- İhtiyar Yüzyıla Şiirler, İst.: Ümit, 1997
- Boşuna Belindeki Anahtar Işığım Kilitlenmez ki Benim, (seçme şiirler) İst.: Adam, 2000
- Toplu Şiirleri 1-6, İst.: Evrensel, 2001
Öykü:
- Tanığın Biri, İst.: Habora, 1970
- Beyaz Yakalılar, İst.: Ataç, 1972
- Kurtuluştan Sonra, İst.: Ataç, 1973
- Onların Çocukları, İst.: Ataç, 1975
- Öyküler, (dört kitabından seçmeler) İst.: Cem, 1987
Derleme-İnceleme:
- İçe Kapanış/Charles Baudelaire, İst.: Ataç, 1959
- Sosyalist Açıdan Türk-İş Yargılanıyor, (Ş. Yıldız ile) İst.: Ataç, 1966
- Şairler ve Yazarlar Sözlüğü, İst.: Ataç, 1971
- Çağdaş Türk Edebiyatı I (Meşrutiyet Dönemi), İst.: May, 1976
- Namık Kemal, İst.: Cem, 1977 (Namık Kemal: Yaşamı, Sanatçı Kişiliği, Romancılığı, İst.: Altın Kitaplar, 1991)
- Nâzım’ın Bilinmeyen Mektupları, İst.: Broy, 1986
- Çağdaş Türk Edebiyatı II (Cumhuriyet Dönemi), İst.: Broy, 1987 (Çağdaş Türk Edebiyatı, 4 c., Ank.: Bilgi, 1992)
- Nazım’dan Armağan, (K. Coşkun ve Ö. Yağcı ile) İst.: Cem, 1990
- Şairce Düşünmek, (edebiyat yazıları) İst.: Gerçek Sanat, 1990
- En Güzel Öyküler: 28 Türk Yazarından Bir Seçki, Oberhausen: Ortadoğu Verlag, 1994
- Nâzım, Dünya ve Biz: Nâzım Hikmet Şiirinde Belirgin Temalar, (S. Sezer ile), İst.: Evrensel, 2002
Oyun:
- Zindandaki Şair, İst.: Gerçek Sanat, 1990
Anı:
- Cezaevinden Babıali’ye Babıali’den Tip’e, İst.: Evrensel, 2003.
ESER ÖRNEKLERİ
ŞÜKRAN KURDAKUL ŞİİRLERİ
ŞİİRİSTAN
Sözcüklerle büyüdük, ezgiler yarattık
Düşlerle saltanat kurduk, benzetiler yarattık
Kurtuldum sandığım gün Pir Sultan’dan
Sevdamızla Yunus hüznümüzle Fuzuli’ler yarattık
ORADAKİ
Kendi uzaklığımdan kurtularak
Hüküm giymiş bir mısra gibi
Çıktım parmaklığımdan
Kendimde duydum ellerimi
Nicedir sessizliğimde kanayan
Acının yorgun yüreği
Dirençlerin, yıkımların ardından
Eski kaygılarla götüremedi beni
Defterlerim, kitaplarım, kalemim
Güzelliğin ustası, umudun da ustası olan
Açıldı düşlerin çocuk bahçeleri
Geceye doğru ranzamdan
EGE DALGALARI
Denizdi, kıyılarında sürüklendiğimiz
Solmayan, eskimeyen, yalnızlığını sarhoşluğa vuran deniz
Değişik uyumları içinde batı rüzgarlarının
Delikanlı dalgalarla dalga geçiyordu baktım
Duyulmamış şarkıları soluğunda çıldıran
Ey tadı düşüncemde yeşeren kavram
Gençlik gibi yalnız düşlerle kelepçeli
Yaşamın arkasına düşmeyen özgür elleri
Coşkusunu çizdikçe bu rüzgarların
Görülmemiş boyutlarla bildik çıkardım
Benimle gülerdi bu renk, bu çatı,
Sustuğum yerde evren bile durmayı arzulardı
Vardık, sabırsız dönüşümler içinde sürekli
İmbat bile saçlarımıza değinemezdi belki
Vardık… bakışla, düşünceyle, dalınçla
Geceye sarmaş dolaş, şafaklarla kol kola
Öyle bizdendi ki kıyı çizgisinden ötesi
Mavi içinde yiter, mavi içinde bulurduk kendimizi
KAYNAKÇA: Kurdakul, Sözlük, 393-394; Nebioğlu, 425; Necatigil, İsimler, 237; Necatigil, Eserler, 250-251; Özkırımlı, TEA, III, 777; M. Kutlu, “Kurdakul, Şükran”, TDEA, VI, 7-8; Karaalioğlu, 339; Ö. Yağcı, “50 Yıldır Şairce Düşünen Bir Yürek: Şükran Kurdakul”, Cumhuriyet Kitap, 8 Nisan 1993; Ö. Yağcı, Şükran Kurdakul’un Yaşamı ve Yapıtları, İst., 1994; Z. Aliye, “Yenilikçi Şiirimizde Bir Köşe Taşı”, Cumhuriyet Kitap, 17 Temmuz 1997; S. Sezer, “Yetmiş Yıldır Sesi ve Kalemiyle Var”, Cumhuriyet Kitap, 17 Temmuz 1997; A. Kabacalı, Şükran Kurdakul, İst., 2000