HAYATI
Osmanlı şeyhülislamı ve 18. yüzyılın tanınmış alim ve şairlerindedir. İbn-i Haldun’un Mukaddimesini Türkçeye ilk çeviren kişi olarak tanınmıştır. 1674’te İstanbul’da dünyaya geldi. 1749’da İstanbul’da yaşama veda etti. Karacaahmet’te toprağa verildi. Yeniçeri ağalarından olan Piri Ağa’nın oğludur. Pirizade ismi de buradan gelmektedir.
1695’te medrese eğitimini tamamlayan Pirizade Mehmed Sahib Efendi, daha sonra Şeyhülislam Feyzullah Efendi’nin hizmetinde bulundu. Müteferrika matbaasında düzeltmenlik yaptı. 1717’de hizmetinde bulunduğu Feyzullah Efendi’nin aracılığı ile kendisine müderrislik verildi. 1722’de Selanik, ardından da Yenişehir kadılığı görevine atandı. I. Mahmut’un imamlığına ve şehzadelerin hocalığına getirildi. 1730’da Bursa, 1731’de İstanbul kadılıkları görevlerinde bulundu. 1737’de Rumeli kazaskeri, 1745’te şeyhülislam oldu. 1746’da hastalığı ve yaşlılığı nedeni ile azledilince Beşiktaş’ta bulunan yalısına çekildi. Hac için Mekke’ye gittiyse de, dönüşünde Gelibolu’da, sonra da Tekirdağ’da oturmak zorunda kaldı. Dört ay sonra da Üsküdar’daki evinde oturması kabul edildi. Pirizade Mehmed Sahib Efendi, ölümüne kadar burada yaşadı.
Kaynaklarda müsbet bilimlere saygı duyan ve Adnan Adıvar tarafından yeniliğe karşı çıkmayan bir şeyhülislam olduğu belirtilen Pirizade Mehmed Sahib Efendi, İbn-i Haldun’un Mukaddimi’sini de Türkçeye çevirmiştir (bu eser iki kez basılmıştır). Ayrıca Divan’ı, fıkıhtan Eşbah şerhi vardır. Sahib mahlası ile kaleme aldığı şiirlerinin ise güçlü olduğu söylenemez.
ESERLERİ
- Tercüme-i Mukaddime-i İbn Haldûn
- Divan
- Şerḥu’l-Eşbâh
KAYNAKÇA: Olcay Köprücü, Pîrî-zâde Mehmed Sâhib: Hayatı, Eserleri, Şahsiyeti ve Dîvan’ı: Edisyon Kritik (lisans tezi, 1967), İÜ Ed. Fak. Genel Ktp., nr. 1723; Danişmend, Kronoloji2, V, 139, 167; Abdülkadir Altunsu, Osmanlı Şeyhülislâmları, Ankara 1972, s. 128-129; Babinger (Üçok), s. 308-309