HAYATI
XV. yüzyıl divan şairlerinden. Tam adı Yûsuf bin Hüseyin el-Kirmastî (Balıkesrî) olan şair, günümüzde Bursa ili sınırları içerisinde kalan Kemalpaşa’da (Kirmast) dünyaya gelmiştir. Yüzyılı birinci yarısında yaşayan Devletoğlu Yusuf, manzum ilim yolunda ilk büyük eser olan Vikaye-name’yi meydana getirmiştir.
1424’te II. Murat namına yazdığı için aynı zamanda Murad-name adını da alan manzum Vikaye tercümesi daha doğrusu Vikaye’de yer alan hükümlerin manzum olarak yazılmış olanı XV. yüzyılın tamamen didaktik dini eseridir. Hiçbir sanat endişesi gütmeyen, eserini, dini bilgileri kolayca vermek, özellikle kadınlara yardım etmek üzere, hatırda kalabilmesi için manzum yazan şairin nazım dili devrin dini destanlarında ve diğer didaktik eserlerinde görülen özelliğe sahiptir. Süs ve sanattan uzak olan bu eserin anlatımı canlı ve kuvvetlidir.
ESERLERİ
- Et-Tebyîn fi’l-Me’ânî ve’l-Beyân
- Hâşiye-i Miftâh
- Hâşiye-i Şerh-i Mutavvel
- Hidâyetü’l-Merâm fî-İlmi’l-Kelâm
- Risâle fî-Fezâ’ili Cihâd
- Risâletü’l-Vakf
- Ta’lîka alâ-Şerhi’l-Mevâkıf fi’n-Nübüvvât
- Vikâye Tercümesi (Vikâye-nâme)
- Zübdetü’l-Vusûl ilâ-İlmi’l-Usûl
- El-Medârikü’l-Asliyye ilâ-Makâsıdi’l-Fer’iyye
- Ikdâru Vâhibü’l-Kader
- Kitâbu’l-Vecîz fi’l-Usûli’l-Fıkh
- Mebâhisü’l-Lugaz ve’l-İsti’âre
- Risâle fi’r-Rehn
- Şerhu’l-Hidâye
- Şerhu Kitâbu’l-Vakf veyâ Teşkîlü’l-Evkâf
ESER ÖRNEKLERİ
VİKAYE-NAME’DEN
I
Dinle imdi Türkçe manzum bir kitab
Ettiğimçün siz bana etmem itab
Türkçe der dersi müderrisler dahi
Hem muhaddisler müfessirler dahi
Buhanif ki oldurur sahib-usul
Ma’nidir Kur’an dedi ber-kavi ol
Farisi Kur’anı ca’iz gördü bes
Kim namazda okusan kılsan heves
Eyle olsa her ne dilce ola ger
Lafz alet ma’nidürür muteber
II
Her kişi kim bu kitabı okuya
Haşe kim ahı elinden ol koya
Belki maksud edine ezber kıla
İlm-i ahkam-ı şerayi’dir n’ola
Hem dahi bir kimse eğer na-gehan
Bir yere kadı kılalar bir zaman
Çün bile ol bu kıtabı ey ağa
Değme bir hükmünde etmeye hata
Pes ana yâri gerektir bu kitab
Türkçedir fehminde hem çekmez azab
III
Bir kişinin bir kişide hem-ayar
Ya’ni halis gümüş on akçesi var
Verdi ol borçlu on akçeyi ona
Dedi kim al borcum ödenmiş sana
Lik ol verdiğini on akçe meğer
Ol bakırlı akçe imiş ey püser
Ol dahi aldı ol akçeyi heman
Hem elinde zayi’ oldu na’gehan
Sonra bildi kim ol akçe hem dahi
Kim bakırlı akçe imiş ey ahi
Lik zayi’ oldu ol akçe tamam
Anın ile borç ödendi ve’s-selam
KAYNAKÇA: Aktan, Bilal (2002). Devletoğlu Yusuf’un Vikaye Tercümesi (İnceleme-Metin-Dizin). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi. 192.
