HAYATI
XV. yüzyıl şairlerinden. Yaşamı üzerine ayrıntılı bilgi yok. Tezkirelerde atalarının Şiraz’dan, kendisin de Türkistan’dan olduğu belirtilerek Hacı Bayram’ın “hulefasından” ya da “ehibbasından” olduğu söylenir. Sultan Orhan döneminde “suhur etmiştir” (Latifi).
Şeyh Elvan-ı Şirazi yalın bil dille tasavvuf etkisinde şiirler yazmış, gerek dil, gerekse ses açısından divan şiiri ile çağa egemen olan Yunus tarzı şiirin bir bileşimine varmak istemiştir. Yapıtlarında divan şiirinin mazmunlar dünyası, Yunus Türkçesi ve ilahilerin ezgisi bir aradadır:
“Ne vakıalar geçti ki defterlere sığmaz
Şirazi ile sevdiğinin arelerinden
*
Bir gonceyi sevdim ki bugün güller içinde Cananelik eyler
Bağlandı gönül zülfüne sünbüller içinde Divanelik eyler”
Mecmua ve tezkirelerdeki şiirlerinin dışından bir de Gülşen-i Raz tercümesi vardır. Mahmud’ı Şebüsteri’nin bu ünlü tasavvufi yapıtı mesnevi biçiminde, oldukça yalın bir dil ile çevirmiştir.
ESERLERİ
Gülşen-i Raz: Tercüme. Peygamberliğin mertebeleri ve Hz. Muhammed’in diğer peygamberlerden üstünlüğünü, birlik sırrına vakıf olmak, Mansur’un Ene’l-hakk dediği nokta, Hak ve halk, üç türlü ölme ve üç türlü yaşama, zülf, hat, hal, harabat, tersa ve zünharın tasavvufi anlamları üzerine yazılmış bir eserlerdir. 3000 beyitten fazladır.
ESER ÖRNEKLERİ
GÜLŞEN-İ RAZ
Çü sensüzlik şarabın içesin sen
Ola kim kendözinden geçesin sen
*
Bu bihodlik şarabın içegörgil
Vücudun katresin bahri irürgil
*
İç ol meyden ki cam-ı cam yüzidür
Kadeh virici mestane gözidir
*
Taleb eyle iç ol meyden peyapey
Ki fariğdür kamu sağardan ol mey
*
Bu hamradur, piyale vech-i baki
Sakaahum Rabbühüm’dür ana saki
*
Tahür adına dirler ol şarabun
Kim andan hayr olur aynı serabun
*
İçersen andan içgil kim andur
Seni senlik hudüsinden andır
*
Mülevveslikden ol dem pak olursun
Cemil korhudan bi- bak olursun
*
İkiliğe düşersin hest olıcak
Biriyle bir olursun mest olıcak
*
İlahi hamr ile Hak bilişi ol
Bu halk içinde tap eyü kişi ol
*
Şarab-ı germi nüş it serd olınca
Düriş merdane ol namerd olınca
*
Değül Hakkaa ki esrükten eyık yığ
Ayık yüriyen ademden uyuk yığ
*
Cüda düşen kişi hak Hazretinden
Peşimalık çeker çok fırkatinden
KAYNAKÇA: Elvân-ı Şîrâzî, Tercüme-i Gülşen-i Râz, Süleymaniye Ktp., Mihrişah Sultan, nr. 173, Şebüsterî, Gülşen-i Râz (trc. Abdülbâki Gölpınarlı), İstanbul 1989, mütercimin girişi, s. I-XXII.
