HAYATI
Divan şairi. 1387’de dünyaya geldi. Yaşamı üzerine bilinenler sınırlı. Köprülü, II. Murat döneminde yaşayan Mevlana Taveddin İbrahim olduğunu ileri sürüyor. Ferahname’de kendi üzerine verdiği bir iki bilgi de bu yargıyı doğruluyor. Germiyan mülkünü Honas kalesinde dünyaya gelen Hatiboğlu, Mevlana Yegan’ın öğrencilerinden biriymiş. İznik medresesinde müderrislik yapmış ve orada yaşama veda etmiş. 1451’de ya da 1455’te vefat ettiği sanılıyor. Mevlana Celaleddin Rumi’ye bağlandığını da yine kendi söylüyor.
Hatiboğlu’nun elimizde bulunan yapıtlarından bilgin bir kişi olduğunu ve tasavvufa bağlandığını öğreniyoruz. Usta bir şair olduğu söylenemez, ama dilinin yalınlığı ve anlatımının içtenliği ile dikkat çekiyor. Mesnevileri dil tarihi açısından oldukça büyük bir öneme sahiptir.
ESERLERİ
- Ferahname: Yüz hadisi konu edinen öğüt verici bir mesnevi, yer yer öykülerler süslenmiştir.
- Letifname: Öğüt verici bir mesnevidir. Klasik öyküler anlatılmış, insanın ders alması gereken sonuçlar gösterilmiştir.
- Makalat-ı Hacı Bektaş-ı Veli-i Horasani Tercümesi: Hacı Bektaş’ın Arapça Makalat’ının manzum çevirisi.
- Ruhü’l-Kulüb: İlmihal kitabı.
ESER ÖRNEKLERİ
LETAİF-NAME’DEN
Der-beyan-ı Kıssa-i Zülkarneyn
Şöyle gelmişdür haberde iy feta
Ne sebebten girdi işit zulmete
*
Bir ferişte buna dost olmuş idi
Dostluk içinde vefa bulmış idi
*
Dembedem gelürdi Zülkarneyn’e ol
Sohbet iderdi karışup ana ol
*
Hem Rıkaail dirler idi ana ad
Didi Zülkarneyn ana iy hoş-nihad
*
Ya Rıkaal didi Zülkerneyn ana
Gök yüzinin taatin eyit bana
*
Nicesi kulluk kılursız Tanrı’ya
Eydivirgil bileyin ben bi-riya
*
Ol Rıkaail ol Huda’nun kamberi
Didi kim iy Tanrı’nun Peygamberi
*
Ehl-i göğün taati katında siz
Hiç ibadatı kılmazsız temiz
*
Didi Zülkerneyn ana kim pes nedür
Ol ferişte didi kim hiç nesnedür
*
Taatanüzden sorarsanız haber
Ehl-i göğün hizmetidür muteber
*
Bunı Zülkarneyn işitdi ağladı
Günlüni ol Hak yolına bağladı
*
Didüm ömrüm çok ola ben sürem
Tanrı’ya hakkınca hoş kulluk kılam
*
Dir ferişte kim yaşun siler misin
Ömrün uzun olduğın diler misin
*
Didi Zülkarneyn beli iy ruh-ten
Ömr uzunluğuna bulsam çare ben
*
Ol Rıkaal didi kim iy doğru yar
Yir yüzinde Tanrı’nun ab-ı hayat
*
Her ki şerbet içerse ol sudan
Kurtula bu dünyede her korkudan
*
Gelmiyeser ana ölüm teşviri
İstemeyince ölümin ol kişi
*
Didi Zülkarneyn ana kim ol bınar
Kandedür bilür misin sen iy kibar
*
Didi işitdüm meleklerden haber
Şöyle kıldılar feriştehler nazar
*
Yir yüzünde Tanrı’nun zulmatı var
Karanulukdur u adı aşikar
*
Ana adem basmamışdur iy huy
Şöyle berkinmiş durur bunda bilü
*
Şöyle sezersem ben ol işi i yar
Kim karanuluk içündedir bınar
KAYNAKÇA: Fahir İz – Günay Kut, “Hatiboğlu”, Büyük Türk Klâsikleri, II, 137; Mustafa Özkan, Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul 1995, s. 213-226; J. Németh, “Das Ferahnâmeh des Ibn Hatîb”, MO (1919), s. 145-184; Şehabeddin Tekindağ, “İzzet Koyunoğlu Kütüphanesinde Bulunan Türkçe Yazmalar Üzerinde Çalışmalar I”, TM, XVI (1971), s. 148-162
