HAYATI
Yazar ve çevirmen. 1905’te Yugoslavya, Periboy’da dünyaya geldi. 3 Temmuz 1972’de İstanbul’da geçirdiği bir kalp krizi sonucu yaşama veda etti. Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi. Bazı yapıtlarını B. Deniz, Halim, Nafiz ve Hasan Ali imzaları ile kaleme aldı. Hayriye Hanım ile Posta Telgraf memuru Mustafa Ramiz Bey’in oğludur.
Hasan Ali Ediz, Balkan Savaşı sırasında ailesi ile birlikte İstanbul’a geldi. Mercan ve Vefa idadilerinde öğrenim gördükten sonra 1922’de Darülfünun’a girdi; sonraki yıllarda sınavları vererek Askeri Tıbbiye’ye geçti. 1923’te Aydınlık çevresine yönelik ilk tevkifatta tutuklanınca eğitimini yarıda bırakmak durumunda kaldı. 1924’te bazı arkadaşları ile birlikte yurtdışına kaçtı. Moskova’da iktisat ve sosyoloji öğrenimi gördü. Ağustos 1925’te Şefik Hüsnü, Nazım Hikmet ve diğer arkadaşlarıyla birlikte gıyabında on beş yıla mahkum edildi. 1929’un sonlarına doğru Türkiye’ye dönen Hasan Ali Ediz, İstanbul’daki Devlet Kitapları Müdürlüğü’nde danışman olarak çalışmaya başladı.
Hasan Ali Ediz, yazarlığa 1935’ten sonra Son Posta gazetesinde kaleme aldığı yazılar ile başladı. Sonraki yıllarda eleştiri ve makaleleri Tan, Haber, Yeni Adam, Ayda Bir, Kalem, Cumhuriyet, Tercüman, Yeditepe ve Yeni Edebiyat gibi pek çok dergi ve gazetede yer aldı. Ediz, adını asıl Rus edebiyatından yaptığı çeviriler ile duyurdu. Puşkin, Gogol, Dostoyevski, Tolstoy, Turgenyev, Çehov, Gorki gibi pek çok Rus yazarın yapıtlarını Türk diline kazandırdı. Yaptığı bazı çevirilere yazarın hayatı ve yapıt ile ilgili uzun önsözler kaleme aldı. Ölümünden sonra adına “Hasan Ali Ediz Çeviri Ödülü” konuldu.
ESERLERİ
İNCELEME:
- İspanya’da Neler Oluyor? (1936)
- Sovyetler’de Stebanof Hareketi (1936)
- Stalin Diyor ki (1936)
- Aleksandr Puşkin ve Klâsik Rus Edebiyatı: 1-Hayatı, 2-Edebi Şahsiyeti 3- ve Bir Yazısı: “Maça Kızı” (1937)
ÇEVİRİ:
- Maça Kızı (Vasıf Onat ile, 1937) – Dubrovski (1937), Biyelkin’in Hi kâyeleri (1945) (A. Puşkin’den), Babalar ve Çocuklar (Vasıf Onar ile, 1937) – Duman (1961) (Turganyev’den)
- Rus Hikâyeleri (1938), Aşk Rüyası (1939) – Benim Üniversitelerim (1941) – Körlerin Türküsü (1943) – Soytarı (1944) – Ekmeğimi Kazanırken (1949) (M. Gorki’den)
- Bolivar İki Kişiyi Çekemez (1939) – Saf Bir Taşralı (1944) – Hikâyeler (1966) (O’Henry’den), 6 No Koğuş (1940) – Üç Kız Kardeş (1944) – 75.000 (A. Çehov’dan, 1955)
- Çarın Çizmeleri (1941) – At Hırsızı (1958) (Zoşçenko’dan)
- Bir Ressamın Hikâyesi ve Diğer Hikâyeler (1943), Aşk, Aşk! Sen Herşeye Kadirsin (1944), Svayk Karakolda (1966) (Y. Haşek’ten)
- Kaybolan Bacak (K. Çapek, 1953)
- Suç ve Ceza (F. M. Dostoyevski’den, 1948-59)
- Cengiz Han (B. Y. Vladimircov’dan, 1950)
- Drina Köprüsü (İ. Andriç’den, 1963)
- Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Hatıraları (S. İ. Aralov’dan, 1967)
- Anna Karenina (L. N. Tolstoy’dan, 1968-69)
- Tahran 1943 (V. Berojkov’dan, 1970)
KAYNAKÇA: İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) – Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) – Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007, 2009) – Ünlü Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013) – Encyclopedia of Turkey’s Fomous People (2013), Mehmet Seyda / Edebiyat Dostları (1970), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (2001).
