HAYATI
Şair. 10 Şubat 1944’te Erzurum’a bağlı Pasinler ilçesinde dünyaya geldi. 1 Aralık 2018 tarihinde akciğer kanseri tedavisi gören ve diyaliz hastası olan Durbaş, sağlık durumunun kötüleşmesi üzerine Medeniyet Üniversitesi Hastanesi’nde yoğun bakıma alındıktan sonra hayatını kaybetti. Fikret Kaynakçı ve Sıtkı Sipahioğlu imzalarını da kullandı. Şayeste Hanım ile tesisatçı Sıddık Durbaş’ın oğlu. Şair M. Suphi Nuri İleri’nin kayınbiraderidir. İzmir’de Necatibey İlkokulu (1956), Karataş Ortaokulu (1959) ve Namık Kemal Lisesi’ni bitirdi (1965). İÜEF Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ndeki öğrenimini 1971’deki askeri müdahale döneminin ardından yarım bıraktı. 1967’ye kadar işçilik, su tesisatçılığı ve işportacılık yaptıktan sonra Yeni İstanbul gazetesi ve Cem Yayınevi’nde düzeltmen olarak çalıştı. Arkadaşlarıyla birlikte Evrim (22 sayı, 1962-64) ve Alan 67 (4 sayı, 1967) dergilerini çıkardı; Yeni a dergisinin (24 sayı, 1972-74) yazı işleri müdürlüğünü yürüttü. 1969’da Cumhuriyet gazetesine girdi, düzelti servisi şefi oldu (1983-87); buradan emekliye ayrıldı (1992). Sabah gazetesinde kitap ve sanat sayfaları düzenledi; Yeni Yüzyıl ve Ateş gazetelerinde kültür servisi şefliği yaptı (1993-94). Uzun yıllar Sabah gazetesinde yazdı. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Türkiye Gazeteciler Sendikası ve TYS üyesi.
1962’de ilk şiirleri Ege Ekspres gazetesinin gençlik sayfası ve Evrim dergisinde, ilk öyküsü (“Karanlık”) Çocuk Haftası dergisinde çıktı. Soyut, Şiir Sanatı, Alan 67, Papirüs, Yeni Ufuklar, Yeni a, Devinim 60, Aydınlık, Gösteri, Milliyet Sanat, Adam Sanat dergilerinde yayımlanan şiirleriyle tanındı. Güncel yaşamın kaygılarından, sevinç ve özlemlerinden hareketle, yaşanılan “an”ların gerçeklerini yalın, içli, çarpıcı bir duyarlıkla işlediği şiirleriyle “1960 Kuşağı”nın öncü şairleri arasında yer aldı. İkinci Yeni akımından izler taşıyan ilk şiirleri sert, ama etkin söyleyiş biçimi, özgün ses ve anlatım özellikleriyle dikkati çekti. 1970’ten sonra sağlam bir dil örgüsüyle simge yüklü bir anlatıma ve toplumsal temalara yönelişi, şiirinin gelişim çizgisinin önemli bir aşaması sayıldı. Şiirlerinde halktan kişilerin, çarşıların, işçi kızların, çayevlerinin, pazar yerlerinin dünyasını yansıttı. Duyarlığını yansıttığı kişilerin konuşma biçiminden yararlanan bir anlatım yolu izledi. Divan ve halk şiirini doğal bir miras kabul ederek, şiirlerinde günlük konuşma dili içine ustaca serpiştirilmiş eski sözcüklere de yer verdi; benzetmeleri ve seçtiği sözcüklerle şiirlerine arkaik bir görünüm sağladı.
ÖDÜLLER
- Çırak Aranıyor ile 1979 Yeditepe Şiir Armağanı
- Nereye Uçar Gökyüzü ile 1983 Necatigil Şiir Ödülü
- “Kapıkule’nin Vatansızları” röportajıyla (Cumhuriyet) 1989 Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yılın Gazetecisi Ödülü
- Menzil ile 1993 Halil Kocagöz Şiir Ödülü
ESERLERİ
Şiir:
- Kuş Tufanı, İst.: Soyut, 1971
- Hücremde Ay Işığı, İst.: Cem, 1974
- Çırak Aranıyor, İst.: Cem, 1978
- Çaylar Şirketten, İst.: ABeCe, 1980
- Nereye Uçar Gökyüzü, İst.: Yazko, 1983
- Siyah Bir Acıda, İst.: Yazko, 1984
- Bir Umuttan Bir Sevinçten, (toplu şiirler I) İst.: Can, 1984
- Yeni Bir Defter-Şiirler-Meçhul Bir Aşk, İst.: Yeni Türkü, 1985
- Adresi Uçurum, (toplu şiirler II) İst.: Can, 1987
- Geçti mi Geçen Günler, İst.: Adam, 1989
- Menzil, İst.: Papirüs, 1992
- Kimse Hatırlamıyor, (toplu şiirler I) İst.: Adam, 1994
- Nereye Uçar Gökyüzü, (toplu şiirler II) İst.: Adam, 1994
- Düşler Şairi, İst.: Adam, 1997
- Seçme Şiirler, İst.: Adam, 1997
- İstanbul Hatırası, İst.: Adam, 1998
- Hatıram Olsun, İst.: Adam, 2000
- Rüzgârla Randevu, İst.: Alfa, 2000
- Adresi Kalbimde (Seçme Şiirler), İst.: Boyut Kitapları, 2000
- Şimdi Haberler, İst.: Adam, 2001
- Yol Uzundur Günden Ama Ölümden Kısa, İst.: Adam, 2002
- Rüya Tabirleri, İst.: Adam, 2004
- Kırk Dört Sıfır Dört, İst.: Kırmızı, 2007
İnceleme-Araştırma:
- Yazılmaz Bir İstanbul, İst.: Boyut, 1988
- Şair Cezaevi Kapısında, İst.: Sarmal, 1992
- İki Sevda Arasında Kara Sevda, Ank.: Ümit, 1994
- Mektup Var İlhami Bekir’den, İst.: Piya, 1997
- Yasemin ve Martı, İst.: Adam, 1997
- Galata Köprüsü, İst.: İletişim, 1995
- Gölgem İstanbul Sokaklarında, İst.: Sabah Kitapları, 1998
- Taşın ve İnancın Şiiri Mardin, İst.: Tarih Vakfı, 1998
- Gözbebeğim İstanbul, İst.: Boyut, 2005
Röportaj:
- Ahmed Arif Anlatıyor: Kalbim Dinamit Kuyusu, İst.: Cem, 1990
- Güneşli Rüzgârı Nâzım’ın (Nâzım Hikmet’in son eşi Vera ile röportaj), İst.: Piya, 1997
Çocuk Kitabı:
- Yedi İklim Dört Bucak, (Evliya Çelebi’den uyarlama) İst.: Cem, 1977
- Denizler Sincabı, (şiir) İst.: AbeCe, 1979
- Kırmızı Kanatlı Kartal, (şiir) İst.: 1982
- Mavili Alaca Baston, (Muallim Naci’den uyarlama) İst.: Milliyet, 1983
- Şaka-Name, (Evliya Çelebi’den uyarlama) İst.: Milliyet, 1983
- Tilki Tilki Saat Kaç, (şiir) Ank.: Ümit, 1995
- Kuyruğu Zıp Zıp Kanguru, Ank.: Kök, 2007
Derleme, Antoloji:
- Türk Yazınında Cezaevi Şiirleri, İst.: Adam, 1983
- Öykülerde İstanbul, İst.: Altın Kitaplar, 1995
- Barış Koyun Çocukların Adını, İst.: Sabah Kitapları, 1998
- Mustafa Kemal Bayrağı, İst.: Sabah Kitapları, 1998
- Seni Seviyorum Anne, İst.: Sabah Kitapları, 1998
- Kaf Dağında Şenlik Var, İst.: Sabah Kitapları, 1998
- Maviydi Gökyüzü, Yeryüzü Yeşil, İst.: Sabah Kitapları, 1998
- Cumhuriyetten Günümüze Çağdaş Türk Şiiri, 3 c., (A. Özkan’la) İst., Boyut, 1999
- Mektup Var İlhami Bekir’den, İst.: Piya Kitaplığı, 1999
- Yüz Aşk Bir de Şiiri, İst.: Kırmızı Kitaplar, 2001
- Tanıklıklar, (A. Özgentürk ve S.Tezel’le), İst.: Adam, 2003
- Köroğlu, İst.: Merkez, 2007
- Rakı ile Edebiyat Muhabbeti, İst.: Heyamola, 2007.
Anı:
- Anılarımın Kardeşi İzmir, İst.: Literatür, 2000
ESER ÖRNEKLERİ
REFİK DURBAŞ ŞİİRLERİ
GÜZ ERKEN GELDİ
…
Memelerinin billurdan gökkuşağı
gecelerimi kuşatacaktı
alnından öpecektim karanlığın
senin uzundan da uzun çığlığından
kirpiklerinin karasına sinmiş
kokundan ve korkundan bir de…
Ah! sana dokunmanın yangını
zemheride buza kesmiş sular misali
sana yorganı olmanın sevdanın
yak ucundan saçının en ince teline
öpmenin,öpüşmenin,koklaşmanın
dudaklarıyla öpecektim seni
Rüzgarın kollarıyla saracaktım
bedenime dar gelen bedenini…
Sen gelmedin,güz erken geldi
gölgem pencere önlerinden
ara sokaklarına düştü karasevdanın
Kalbim hüzün ve kedere…
Gelişini bekliyorum şimdi
gidişini özlediğim gibi…
Kara kuytusunda sevişmenin
şehvetiyle emziresin diye beni
kara urganıyla boğasın diye beni
kara karanlığında unutasın diye beni
Güz erken geldi, sen gelmedin.
GÜL YAĞSIN UFKUMUZA
…
Ufka gül yağdığı akşam
ölüme ve ayrılığa cesur
esrara dayanıklı
masraf makbuzu kullanmayan
az şekerli kadınlar da sevdi
Ufka gül yağdığı akşam
aynalara abone
kalçalarından gayrı her şeyi helal
çocuk bitmez tarlasını sürdüğü
vadesi dolmuş, kadınlarda sevdi
Ufka gül yağdığı akşam
Herkesten uzakta şimdi
MENZİL
Onlar ki aydınlık üzre
ecel toprağına
umut
ektiler. Ay dolandı vay deli gönlüm
Ölüm şaşırdı menzilini
Onlar ki karanlık üzre
korku mazgalına
zulüm
serdiler. Ay dolandı vay deli gönlüm
Ölüm şaşırdı menzilini
Onlar ki cehennem üzre
yürekten
cennet
süzdüler. Ay dolandı vay deli gönlüm
Ölüm şaşırdı menzilini
ŞAİR NEREDE
Sonbaharın ara sokaklarında günlerim
yazım nerde, kışım nerde
Dağlara ırmaklara yükleyecektim derdimi
atım nerde, bahtım nerde
Yüzümün kırık aynasında uyurdu geceler
adım nerde, çağım nerde
– Şair, hangi kara karanlığında geleceğin
çağrın nerde, çağrım nerde
Eser şimdi ihtiyarlığın yeli zamanı hayatta
Refik nerde, Durbaş nerde
KİME NE
Öpüşün öpüşüme karışsaydı
Yüzün yüzüme
Gecen gündüzüme karışsaydı
Hüznün kederime
Baharlar açardı kalbimde
Yazlar ve kışlar bir de
Tenin tenime karışsaydı
Cennet ve cehennemden
Kime ne?
PUSULA
…
Babamın öldüğü yaştayım artık
gurbeti sıla, sılası hicran
Bir de yalnızlık
arkadaşım olsa da
Rüzgârlar yazsın aşkımı
Ama gönlüm hâlâ
oğlumun âşık olduğu yaşta
-sevdanın pusulası
anılarım olsa da
İki güvercin ey ömrüm
yılların omuzuna tünemiş
biri hayat, öteki ölüm
yaşadığım olsa da
Biri Refik, öteki Durbaş aslında
KAYNAKÇA: BF (6 Eylül 1999); Necatigil, İsimler, 132-133; Özkırımlı, TEA, II, 403; Kurdakul, Sözlük, 218-219; Karaalioğlu, 176; Y. İlksavaş, “Şiir Kurtarıyor Romanı Tekdüzelikten, Sıradanlıktan”, Gösteri, S. 14 (Ocak 1982); R. Durbaş, “Yaşamöyküsü”, Seçme Şiirler, İst., 1997, s. 67-68; H. Ali Kasır, Erzurum Şairleri, İst., 1999, s. 310-316