HAYATI
1909 yılında Batum’da dünyaya geldi. 6 Ekim 1992 günü İstanbul’da hayatını kaybetti. A. Reşat ve Lebib Muammer imzalarını da kullandı. Aslen Hopalı olan ve çay ticareti yapmak için Batum’a yerleşen Hasan Banoğlu ile Zekiye Hanım’ın oğludur. İlk öğrenimini Kastamonu’da, liseyi Trabzon’da bitirdi. İstanbul’da üç yıl Türkiyat Enstitüsü’nde araştırmacı olarak çalıştı.
Niyazi Ahmet Banaoğlu, yazı hayatına 1930 yılında Suat Tahsin ile Fahri Kemal’in İstanbul’da çıkardıkları Hareket gazetesinde yayımlanan yazıları ile başladı. Gazete kapandıktan sonra Ali Naci Karacan tarafından çıkarılan İnkılap gazetesine geçti. Ardında Mahmut Esat Bozkurt ve Nabizade Hamdi’nin çıkardıkları Halk Dostu adlı gazetede yazı işleri müdürü olarak görev aldı. Daha sonra mesleğini Yeni Gün gazetesinde sürdürdü. 1932 yılında Hakkı Tarık Us’un çıkardığı Vakit, Haber gazetelerinde yazı işleri müdürü ve fıkra yazarı olarak yer aldı. 1957-1960 yılları arasında Dünya ve Havadis gazetelerinde tarih sohbetleri kaleme aldı. 1941’de İstanbul Gençlik Kütüphanesi’ni kurdu. Ayrıca İncili Çavuş, Türkoğlu, Tarih Dünyası, Yeni Tarih Dünyası, Av ve Turizm, Tarih ve Coğrafya Dünyası adlı gazeteleri çıkardı ve bu gazetelerin yönetimini üstlendi. Basın Müzesi ile Tercüman gazetesine tarih arşivleri düzenleyen Banoğlu çalışmalarıyla Osmanlı tarihinin çalkantılı dönemleri ile Cumhuriyet dönemi olaylarının gün ışığına çıkarılmasına önemli katkı sağladı.
ESERLERİ
ROMAN: Zindancı Kaptan (1941), Şahin Reis (1941), Olmaz Reis (1941), Kafes Arkası (1942), Yavuz Sultan Selim Esir Kızlar Arasında: İncili Çavuş Roman Serisi (1945), Bektaşi Kız (1945).
İNCELEME ARAŞTIRMA: Fotoğraarla Atatürk (1940), Resimli Osmanlı Tarihi (1950), Tarihte Güzel Kadınlar (1953), Fıkra Nükte ve Çizgilerle Atatürk (1954), Doğumundan Ölümüne Kadar Atatürk Albümü (1955), Tepedelenli Alt Paşa (1955), Atatürk Başmuharrir ve Atatürk’ün Kulübesi (N. Kesim ile, 1957), Basın Tarihimizin Kara ve Ak Günleri (1960), Anıtları ve Tarihi Eserleriyle İstanbul (1963), Atatürk’ün Siyası Hayatı (1963), 15. Ölüm Yıldönümü Nedeniyle Atatürk Hususi Hayatı (1964), Topkapı Sarayı Müzesi (1965), Unutulmaz Havacı Kahraman Savmi Uçan: Hayatı Hizmetleri Başarıları (1965), Tarih ve Efsaneleriyle İstanbul (1966), Atatürk (resimli, 1967), Tarih Coğrafya ve Yönetim Örgütleriyle İstanbul (1969), Camilerimiz ve Banileri: Mahmut Paşa-Hayatı ve Şehadeti (1970), Atatürk Ansiklopedisi-Türkiye Cumhuriyetinin Siyasi Tarihi (4 cilt, K. Z. Gençosman ile, 1971), Taksim Cumhuriyet Abidesi Şeref Defteri (1973), Atatürk’ün İstanbul’daki Hayatı (2 cilt, 1973), Kıbrıs Dosyası (1974), Ermeninin Ermeniye Zulmü (1976), Eyüp Sultan Hazretleri (1977), Atatürk’ün Sipariş Ettiği Bazı Kitaplar (ayrı basım, 1981), Latife Hanım Atatürk’ü Anlatıyor (1981), Yayımlanmamış Belgelerle Atatürk: Siyasi ve Özel Hayatı İlkeleri (1981), Milli Kongre Faaliyetleri (ayrı basım, 1986), Cumhuriyetimin Teminatı: Atatürkçü Kuşaklar (1989), Tarihte Girit ve Osmanlılar Dönemi (1991).
BİYOGRAFİ (Türk Kahramanları Serisi): Alp Aslan (1943), Atatürk (1943), Cengiz Han (1943), Gazi Osman Paşa (1943), İsmet İnönü (1943), Kanuni Sultan Süleyman (1943), Mareşal Fevzi Çakmak (Resimli, 1943), Osman Gazi (1943), Süleyman Paşa (1943), Tepedelenli Ali Paşa, Tiryaki Hasan Paşa (1943), Türk Kahramanları (1943), Yavuz Sultan Selim (1943), Yıldırım Bayezid (1943).
DERLEME: Büyük Îslam İlmihali (S. M. Yurdatap ile, 1950), Zeynep Kamil Hastanesi (1860-1954) (B. N. Şehsuvaroğlu ile, 1954), Teşrifat ve Teşkilatımız (Ali Seydi Bey, 1973), Türk Basınında Mustafa Kemal Atatürk (R. Bilginer ve H. Bozok ile, 1981), Türk Basınında Çanakkale Günleri (1982). ÇOCUK KİTABI: Gizli Kuvvet-1 (tsz.), Fatih Sultan Mehmet (1943), Fatih Sultan Mehmet ile Keloğlan (1943), Pakistanlı İkizler (1956), Altın Balık (1974), Deniz Altındaki Hazine (1974), Meryem Anayı Kurtaran Kurt Köpeği (1974), Peygamber Mağaraları (1974), Şahin Söyleyen Heykel (1974), Vatansız Casuslar (1974), Cem ile Ceymis’in Anadolu Serüvenleri (1988).
DİĞER: Turkey a Sportsman’s Paradise (tsz), Gürsele Açık Mektup (1961), Yüksel Menderes’e Açık Mektup (1961).
ÇEVİRİ: Elguca (A. Kazbek’ten), Gizli Rotlar (L. Ramber’den).