HAYATI
XV. yüzyıl fıkıh ve dilbilgini. Eserlerinin giriş bölümünde ismini “Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn” şeklinde vermektedir. Asıl adı İzzüddin Abdüllatif’tir. Aydınoğulları zamanında Tire’de yaptırılmış olan Süleyman Şah medresesinde müderristi. Bu bölge Osmanlıların eline geçtikten sonra da, görevine devam etti. Mezarı adı geçen medresededir.
Abüllatif Efendi döneminin ünlü bilginlerindendi. İslam hukuku alanında önemli yapıtlar vermiş, bunlardan kimisi daha sonraları da medreselerde okutulduğu gibi, sözgelimi Menavü’l Envar şerhi müderrislik sınavına konu olmuştur. Tasavvufla ilgili olan yapıtları ve kendi adı ile sözlüğü de bu ünü doğrular niteliktedir. Bursalı Mehmet Tahir, Feriştahoğlu’nun dokuz yapıtı olduğunu dile getirmektedir.
Feriştehoğlu’nun en önemli yapıtı sayılan Kanun-ı İlahi, Türkçeden Arapçaya manzum bir sözlük niteliğindedir. Yazar, kitabının mensur mukaddimesinde kendi zamanına kadar yazılan manzum lügatlerin Kur’an dili olan Arapçayı, Farsça anlattıklarını ve bunun Farsça bilmeyen Türkler için faydalı olmadığını söylüyor. Torunun yetişip Arapça öğrenmesi vesilesi ile dönemin çocuklarına Kuran dilini daha kolay bir şekilde öğretmek üzere Arapçadan Türkçeye manzum bir lügat yazdığını dile getiriyor.
Umumi ve ana kelimeleri öğreten bu eser küçük bir kitaptır. Yazıldığı zamandan başlayarak yakın asırlara kadar bir hayli rağbet görmüş, Arapçayı öğretici kitaplar arasına girmiş, daha sonra bu yolda yazılan manzum lügatlere ilk örnek olmuştur. İçinde pek çok Arapça sözlerin öz Türkçe tercümelerini bulunmak dolayısı ile Türk dili bakımından oldukça önemli bir eserdir. Aynı zamanda çocukları aruz veznine alıştırmak ve aruzun bahirlerini öğretmek gayesi de vardır. Kaside şeklinde yazılan manzumelerin başlarında aruz vezni çeşidi söylenmektedir. Bu vezni şöyle başlar:
“Hubz ekmek kubl öpmek zer’ ekmek kul gulam
Halk yaratmak hark yırtmak ulu kişidir hümam”
Eser, Türk nazım dilinin aruzla işlemek yolunda bir işaret olarak kabul edilir.
ESERLERİ
- Işk-nâme
- Hidâyet-nâme
- Âhiret-nâme
- Sa’âdet-nâme
- Tercüme-i Risâle-i Hurûf
- Tercüme-i Hâb-nâme
- Lugat-ı Kânûn-ı İlâhî
- Memarü’l-Envar Şerhi
- Mecmü’l Bahreyn Şerhi
- Meşarikü’l Envar Şerhi
KAYNAKÇA: Baktır, Mustafa (1999). “İbn Melek”. İslâm Ansiklopedisi. C. 20. İstanbul: TDV Yay. 175-176, Aksu, Hüsamettin (1996). “Firişteoğlu, Abdülmecid”. İslâm Ansiklopedisi. C. 13. İstanbul: TDV Yay. 134-135, Şenödeyici, Özer (2009). “Hurufîliği Ön Yargıdan Arındırmak Bağlamında Ferişteoğlu’nun Hidayet-nâme’sinin Tetkiki ve Neşri”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 1 (3): 87-146.