HAYATI
Yazar. 1700’de Girit’de dünyaya geldi. 1783’te İstanbul’da vefat etti. Mezarı Üsküdar’da Selimiye semtindedir. Asıl adı Ahmet’tir. İbrahim adında bir adamın oğludur. Eğitimini İstanbul’da tamamlayan Resmi Ahmet Efendi, 1738’de Tavukçu lakabı ile tanınan reisülküttap Mustafa Efendi’nin kızı ile evlendi ve Babıali hizmetine girdi. Öğrencilik yıllarında Arapça, Farsça, çocukken de Rumca öğrendi. Sonraki yıllarda sırasıyla Selanik, İstanbul ve Gelibolu baruthanelerinde nezaret görevleri ile kethüdalıklarda ve dışişleriyle ilgili görevlerde bulundu. 1774’te Küçük Kaynarca Antlaşması’nı imzaya giden heyette baş delege olarak bulundu. 1775’te Mutbah Emini, sonra Defterdar-ı Şıkk-ı Sani ve daha sonra Ruzname-i Evvel görevlerine getirildi. Hayatının son yıllarında ise Halil Hamid Paşa’nın sadaretinde süvari mukabelecisi oldu.
Resmi Ahmet Efendi, sürekli okuyan ve incelemelerde bulunan geniş kültürlü, ileri görüşlü bir fikir ve devlet adamıdır. Şiirlerinden çok bibliyografik eserleri ile ve özellikle de gezi yazıları ile adından söz ettirmiştir. Yazarın üslubu son derece sade ve zariftir.
ESERLERİ
- Viyana Sefaretnamesi (İlk baskısı İstanbul’da 1804, ikinci baskısı 1887.1809’da J.V. Hammer tarafından Almancaya çevrildi)
- Prusya Sefaretnamesi (Birinci baskı 1804, ikinci baskı 1886. İstanbul. Almancaya çevirisini Willig Bolland yaptı. Berlin 1809, Varşova 1825)
- Lâyiha (XVIII. yüzyıl sonunda devletlerarası ilişkilere dair görüşleri)
- Coğrafya-yı Cedîd’i (Prusya dönüşü yaptığı çeviri. Süleymaniye Kütüphanesindedir)
- Halifet-ür-Rüesa (Celâlzade Mustafa Çelebi’den Ragıp Paşa’ya kadar reisülküttapların biyografileri ve yaşamöyküleri, İstanbul 1853)
- Hamilet-ül-Kübera (39 kızlarağasının biyografi ve yaşamöyküleri, basılmadı)
- el-İstînâs fî Ahvâli’l-Efrâs
- Hülasat-ül-İtibar
- Zülâliyye
- Luğaz (Arapça).
ESER ÖRNEKLERİ
VİYANA SEFARETNAMESİ’NDEN
Bu takrirden eyaletlerinin adem-i vüs’atı ve iradlarının kılleti müsteban ü mefhum iken izhar-ı acz ü ıstırap etmeyip tedabir-i mülkiyyeleri temşiyetinden mükteza olam emvalı kandan tedarik ederler? Sualine şöyle cevap verilir:
Bunlar her ne kadar ashab-ı tena’um ü tereffüf görünürler ise devletlerinin ahvali gayetde mazbut u merbut olup irad tahsilinde hile ve hud’a icrasına fikirlerinin i’mal ve mesarif ve ihracat babında israftan mücanebet ile imsak ve tasarruf-ı dekayıkına riayete ihmal etmezler. Mesela Devlet-i Aliyye tüccarlarından gayrı Beç’e meta’getiren Fransa ve İngiltere bazirganlarından yüzde otuz guruş gümrük ve bir öküzden dört beş altun baç almak ve ekser me’kulatın bey’ vü şirasında müdaheleri olup hamr ü duhan misillü havayic-i ammeden asıl semeni kadar resm almak ve gurub-ı şemsden sonra Varoş ve kale kapılarından içeri girmek iradesinde olanların ağniya ve fukarasından akçe düşürmek ve Komedya dedikleri hayal-haneleri krala ve kraliçe varınca sigar ü kibarı her gece cem’ ü hazır olmak mühimmat-ı beldelerinden olmağın herkesin tabaka ve miktarına göre celb-i dirhem ü dinar eylemek misillü müküs ve mekruhatlarının gayeti olmayıp Devlet-i Aliyyeden gayrı düvel-i nasara elçileri bir habbe vermezler. Elhatü hazihi bir anda berk ile meşacire ve mugalebeleri keyfiyyeti şöyle fehm olunur ki: bir anda berk imparatorluk ile tevhir-i mülke dair olan emniyyessin tahsilden gayrı fikirde olmayıp leyl ü nehar hezar ile asker terbiyesi ve imal ü idaresi haletlerinde bezl-i tab ü tüvan bi’n-nefs melahim ve mühlikeye iktiham ile meydanda saib-i ikdam cevelandır.
….
KAYNAKÇA: İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) – Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) – Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) – Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).