HAYATI
XV. yüzyıl yazar ve şairlerinden. Doğum ve ölüm tarihleri hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Yazıcı Salih’in en küçük oğludur. Hayatı hakkında eserinin dışında pek fazla bilgi yoktur. Ağabeyi Yazıcıoğlu Mehmed’in etkisinde kalmış, onun gibi Hacı Bayram-ı Veli’nin müridi olmuştur. Bayramiye tarikatının Celvetiye koluna mensuptur.
Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde onun ağabeyi ile anlaşamayarak Sofya’ya gittiğini ve Envar ül-Aşıkın adlı yapıtını orada tamamladığını söylemektedir. Halbuki Ahmed Bican bizzat kendisi bu eseri Gelibolu’da tamamladığını kaydeder ve her fırsatta ağabeyine olan saygısını ve taktirini de tekrarlamaktan çekinmez.
Ölüm tarihi hakkında kaynaklarda verilen bilgiler birbirinden farklıdır. Katip Çelebi Keşf üz-Zünun’da 1455, Türk Ansiklopedisi ise 1456 yılını verir. İslam Ansiklopedisinde verilen bilgi ise doğru olması en muhtemel olan bilgidir. Zira Ahmed Bican’ın Münteha adlı eseri 1465’te tamamlanmıştır. Vefat tarihinin de bu yıldan sonra olması en akla yakın olan ihtimaldir.
Ahmed’in sıfatı olan Bican “Cansız” ise onun çilehane günlerinde iken çok zayıflamış olmasından kaynaklanır. Çilehanesi, Gelibolu’da Hamzakoyu’nda ağabeyinin Çilehanesi’nin üstündedir.
ESERLERİ
Envar-ı ül-Aşıkın: 1451’de yazılmıştır. Ağabeyi Yazıcıoğlu Mehmed tarafından Arapça kaleme alınan Megaarib üz-Zaman adlı eserin yine ağabeyinin isteği üzerine Türkçeye çevrilmesidir.
Dürr-i Meknun: Yazılış tarihi belli değildir. Eser on sekiz bölümden oluşmaktadır. Bir tür ansiklopedi görevi görmektedir. Eserde, gökler, arş, kürsi, cehennem, ay, yıldızlar, hendese, iklimler, şehirler ve mescidler gibi pek çok konuda bilgi bulunmaktadır.
Acaib ül-Mahlukaat: Yazılış tarihi belli değildir. Kazvini’nin aynı adlı eserinin muhtasar bir şekilde Türkçeye çevrilmesidir. Bu da ansiklopedik bir eserdir.
Münteha: 1453’te yazılmıştır. Fakat eserin bazı nüshaları yazılış yılı olarak 1465’i göstermektedir. Bu da eserin tekrardan gözden geçirildiğini ortaya koymaktadır. Eser otuz fasıldan oluşur.
Ruh ül-Ervah: Yazılış tarihi belli değildir. Peygamber hikayelerini konu edinir.
Bostan ül-Hakaaik: Babası Yazıcı Salih’in Şemsiyye adlı eserinin nesre çevrilmiş halidir. Yer yer manzum kısımlar içerir.
ESER ÖRNEKLERİ
GAZEL
Ey ma’ârif gevheri cevher-şinâs
N’ola geyse dürr-i nazm altun libâs
Zer libâs üzre cevâhir hûbdur
Hûblar geyse dahı mergûbdur
Cevherün kadrin bilen sarrâfdur
Dürr-i ma’nâ derc iden arrâfdur
Çün yaratdı Hak ta’âlâ hazreti
Nâs içün bunca cevâhir kıymetî
Kudretinden her birinde ol Hudâ
Niçe hâsiyyet komış derde devâ
Ahmed-i Bîcân agzından kelâm
Ol Süleymân-ı nebîden ve’s-selâm
KAYNAKÇA: Çelebioğlu, Âmil (1978). “Ahmed Bîcan”. İslâm Ansiklopedisi. C. I. İstanbul: MEB Yay. 181-182, Çelebioğlu, Âmil (1978). “Ahmed Bîcan”. Türk Ansiklopedisi. C. I. İstanbul: MEB Yay. 250-251, Çelebioğlu, Âmil (1989). “Ahmed Bîcan”. İslâm Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 49-51.