HAYATI
Gazeteci-Yazar. 13 Nisan 1884 günü İzmir’de dünyaya geldi. 19 Mayıs 1914’te İstanbul’da yaşama veda etti. İstanbul Karacahmet Mezarlığı’na defnedildi. İlk ve orta öğrenimini İzmir’de tamamladı. 1907 yılında Mülkiye Mektebi’nden mezun oldu. Bir süre Rehber-i İttihadı Osmanlı Mektebi’nde felsefe dersini okuttu. “Teceddüd İlmi ve Felsefe” adlı bir kütüphane kurdu. Memduh Süleyman ile birlikte farklı dillerinde eserleri Türk diline kazandırdı.
Baha Tevfik, Hale, Tenkid, Felsefe Mecmuası (1911), Zeka (1912) adlarını taşıyan felsefe ve sanat dergilerinden sonra Eşek adından bir mizah dergisi çıkardı. Daha sonra Eşek dergisi kapatılınca El Malum, o da kapatılınca Yine O gazetelerini yayımlayarak kalemi ile etkin bir siyasi mücadele içine girdi.
Baha Tevfik, Türkiye’de materyalist felsefeyi ilk savunan yazarlardan biri oldu. Sadece biçimde değil düşünce ve sanat alanında da batılılaşmak görüşünü savundu ve dönemin bazı aydınlarına karşı sert eleştiriler yöneltti. Prof. Dr. Hilmi Ziya Ülken’in deyişi ile İttihad ve Terakki’nin güçlü polemikçisi olan Hüseyin Cahid’in, Hürriyet ve İtilaf’ın en önemli savunucularından olan Ali Kemal’in karşısında tamamı ile fikri hiciv yaptı.
Edebiyat ve felsefe tarihleri üzerin yapmış olduğu çalışmaları ile felsefe ve bilimin kaynaştığı görüşünden hareketle, bilimin toplumsal hayatın değişmesi koşullarına göre değerlendirilebileceğini dile getirdi. Baha Tevfik, oldukça erken bir yaşta yaşama veda etmesine rağmen, yaşamış olduğu dönemin en etkin, en verimli ve yeni görüşler ile yeni yargılar öne süren kalemlerinden bir olduğu kabul edildi. Prof. Dr. Hilmi Ziya Ülken’in sözleri ile Rıza Tevfik gibi içi boş, aktarmacı ünlülerin karşısında bir tutum takındı. “İleri bir kafa ileri bir dil ister” ilkesi ile birlikte yeni bir eylem ahlakı yaratmaya çaba gösterdi.
ESERLERİ
ARAŞTIRMA-İNCELEME:
- Fransızca İştikak Lugatı (Hasan Vasfı Menteş ile, 1907-09), 2 cilt)
- Tetkikat: Teracim-i Ahval (1909), Hassasiyet Bahsi -Yeni Ahlak (Ahmet Nebil’le birlikte, 1910)
- Teceddüd-i İlmî ve Edebî (1911)
- Nietzsche Hayatı ve Felsefesi (Ahmet Nebil ve Memduh Süleyman’la birlikte, 1912; yeni bas. 2002)
- Karagöz Salnamesi (1913)
- Felsefe-i Ferd (1914), Muhtasar Felsefe (1914)
- Felsefe-i Kant (1916), Biraz Felsefe (basılmadı)
- Mektep Dersleri, Felsefe Konusu.
ÇEVİRİ:
- Ba’su Ba’del Mevt (Tolstoy’dan, 1909)
- Tarih-i Felsefe (Ahmet Nebil’le birlikte)
- Alfred Fouille’den, 3 cilt, 1911)
- Feminizm Alem-i Nisvan (Odette Locguerre’den,1912)
- Psikoloji – İlm-i Ahval-i Ruh (Ahmet Nebil’le Ribot – Fouille -Worms – Robior -Boisac de Laotiere’den, 1912)
- Vahdet-i Mevcut – Bir Tabiat Aliminin Dini (Ernst Haeckel’den, Ahmet Nebil’le birlikte)
- Madde ve Kuvvet (Ludwig Buchner’den, A. Nebil’le birlikte, 3 cilt, 1911)
- Mantık (Robier’den çeviri, tsz)
- Kâinatın Muammaları (Ernest Haechel’den, 1912’de Felsefe Mecmuası’nda tefrika edildi, kitap halinde basılmadı).
KAYNAKÇA: Hilmi Ziya Ülken / Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi (2. bas. 1979, s.228 – 240), Abdullah Uçman / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 4, 1991), Rıza Bağcı / Baha Tevk’in Hayatı Edebi ve Felsefe Eserleri Üzerinde Bir Araştırma (1996), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) – Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) – Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Fikir ve Kültür Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 3, 2013)