HAYATI
XVI. yüzyıl yazarlarından. Denizli’de dünyaya geldiği bilinen Arifi’nin doğum tarihi hakkında herhangi bir bilgi yok. 1563’te İzmit’te vefat etmiş ve burada toprağa verilmiştir. Öğrenimini İstanbul’da tamamladı. Zeyniyye tarikatına mensuptu. İzmit’e gelerek inançlarını yaymakla uğraştı. Tasavvufla ilgili Ravzatü’l-Tevhid (kuşların ve çiçeklerin kıssaları) ve Nüzhetü’l-Muvahhidin adlı iki manzum yapıtı bulunmaktadır.
Arifi’nin en önemli yapıtı olarak kabul edilen Ravzatü’l-Tevhid, 1540’ta yazılmıştır. Eser, oldukça büyüktür. Önsöz durumunda dini, tasavvufi mesneviler, kasideler ve ilahiler ile başlamakta ve tüm bunlardan sonra konuya girmektedir. Yazar, Ravzatü’Tevhid (Birleşme Bahçesi) adı ile temsil edilen bir meclis tasvir etmektedir. Müellif makamı şöyle anlatır:
“Yazılmaz bu makamın hali ey yar
Eğer bilmek dilersen sen dahi yar”
Bundan sonra yazar:
“Gark etti zi-vücudunu ir bahr-i bi-nihayet
Her katre bahr-i umman her zerre bir alamet”
Başlangıçlı ilahi ile Tanrı’nın kudret ve hikmetini anlatmaktadır.
Hikayelerde, tasavvufi bakımdan olduğu gibi, din dışı bakımından da enteresan be bazen güzel tasvirlere, tahlillere rastlanmaktadır. İlahiler, devirlerindeki dini şiirler evsafındadır. Manzume çeşitleri aruz vezni ile kaleme alınmıştır. Dil, süssüz, sade, canlı ve samimidir. Nazım ise oldukça kuvvetlidir.
Eserin kuruluşunda Mantıku’t-Tayr tarzı örnek tutulmuştur. Şeyh Attar’dan ilham alınmakla beraber, şekil ve konu bakımından ondan ayrıdır. Fakat fikir itibari ile ona ve emsaline bağlıdır. Tasavvufun fikri sahasında bir orijinallik göstermemektedir.
ESERLERİ
- Ravzatü’l-Tevhid (kuşların ve çiçeklerin kıssaları)
- Nüzhetü’l-Muvahhidin
KAYNAKÇA: İpekten, Haluk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karbey (1988). Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara: KB Yay, Komisyon (1977).“Ârifî”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: Dergâh Yay.159, Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C.II. Ankara: Bizim Büro Yay, Solmaz, Süleyman (hzl.)(2005). Ahdî, Gülşen-i Şu‘arâ. Ankara: AKM Yay.