HAYATI
17 Ocak 1921’de Sebil Köyü/ Tarsus/ Mersin’de dünyaya geldi. 7 Aralık 1979’da İstanbul’da hayatını kaybetti. Cavit Orhan Öz imzasını da kullandı. Öğretmen Ali Rauf Tütengil ile Meryem Hanım’ın oğludur. İlk ve orta öğrenimini doğduğu şehir Tarsus’ta tamamladıktan sonra liseyi İstanbul Haydarpaşa Lisesi’nde 1940 yılında bitirdi. 1944’te İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu’ndan mezun oldu. Bir süre öğretmen olarak çalıştıktan sonra 1950 yılında Fransa’ya gitti. Paris’te doktora eğitimi için “Montesquieu’nün Siyasi ve İktisadi Fikirleri” adlı tez çalışmasına başladı. Bu dönemde Paris izlenimlerini Varlık dergisinde yayımladı. 1951 yılında Türkiye döndü ve öğretmenlik mesleğini sürdürmeye devam etti. 1953’te İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyoloji kürsüsüne asistan olarak girdi. 1957’de “Montesquieu’nün Siyasi ve İktisadi Fikirleri” adlı tez çalışmasını tamamlayarak doktor oldu. “İçtimai ve İktisadi Bakımdan Türkiye’nin Karayolları” adlı kitabı ile doçent, on yıl sonra da profesör oldu. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde, Gazetecilik Enstitüsü’nde, Harp Akademisi’nde ve Hacettepe Üniversitesi’nde dersler verdi. Türk Dil Kurumu’nun yönetim kurulu üyeliğinde bulundu. 7 Aralık 1979 sabahı evinden çıkarken uğradığı bir silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti. Kabri Zincirlikuyu Mezarlığı’ndadır.
Cavit Orhan Tütengil’in ilk yazısı 1942 yılında Mersin’de Bağ dergisinde çıktı. Üniversite yıllarında Cahit Tanyol ile birlikte Değirmen adlı bir dergi çıkardı. Bu dergide yayımlanmış olan öykü ve yazılarında Cavit Orhan Öz imzasını kullandı. Öğretmenlik yaptığı yıllarda Diyarbakır’da Çizgi dergisini çıkardı. Bu dergilerin dışında Yenilik, Yeni Ufuklar, Milliyet Sanat, Türk Dili, Sosyoloji Dergisi ve Cumhuriyet gibi pek çok dergi ve gazetede inceleme ve araştırma yazıları kaleme aldı. Yabancı Türk düşünürler üzerine monografiler hazırladı. Ziya Gökalp üzerine oldukça kapsamlı bir çalışma gerçekleştirdi. İlgilendiği konulardan biri de Basın Tarihi ve Yerel Basın oldu. Cavit Orhan Tütengil uygulamalı alan araştırmaları ve sosyolojik yöntem çalışmaları da yaptı. Türkiye’nin kırsal kesiminin sorunlarını ve özelliklerini araştırdı. Göç olgusu üzerinde odaklaştı. Az gelişmişlik ve modernite sorunları üzerine durdu. Türkiye’de sosyoloji alanının gelişmesine gerek kurumsal, gerek yöntemsel açıdan önemli katkılarda bulundu.
Tütengil, “Montesquieu’nün Siyasi ve İktisadi Fikirleri” adlı çalışması ile 1957 Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü’nü almıştır.
ESERLERİ
Ziya Gökâlp Bibliyografyası (1945; Ziya Gökâlp Hakkında Bir Bibliyografya adıyla,1949), Köy Enstitüsü Üzerine Düşünceler (1948), Diyarbakır Basın Tarihi Üzerine Notlar (1954), Prens Sabahattin (1954), Ziya Gökâlp Üzerine Notlar (1956), Doktor Rıza Nur Üzerine (1956), İçtimai ve İktisadi Bakımdan Türkiye’nin Karayolları (1961), Diyarbakır Basını ve Bölge Gazeteciliğimiz (1966), Sosyal İlimlerde Araştırma ve Metod, Az Gelişmiş Ülkelerin Toplumsal Yapısı (1966), Ağrı Dağındaki Horoz (deneme, 1968), Yeni Osmanlılardan Bu Yana İngiltere’de Türk Gazeteciliği (1969), Türkiye’de Köy Sorunu (1969), Sosyal İlimlerde Araştırma ve Metod (1969), Az Gelişmenin Sosyolojisi (1970), Temeldeki Çatlak (1975), Atatürk’ü Anlamak ve Tanımak (1975).