- HAYATI
XV. yüzyıl şair ve yazarlarından. Hayatı hakkında herhangi bir bilgimiz olmayan Arif Ali’nin Tokat Kalesi dizdarı olduğu ve Melik Danişmend Ahmed Gaazi’nin etrafında oluşan dini-destani hikayelerin yazarı olduğu bilinmektedir. Bu hikayelerde Türk – Bizans savaşları anlatılmakta, Battal soyundan gelen Danişmend’in kafirlere karşı kazanmış olduğu zaferler destansı bir biçimde anlatılmaktadır. Konu ilk kez İbn Ala tarafından 1245’te, daha sonra da 1360 yılında Arif Ali tarafından içine nazım da karıştırılarak yeniden yazılmıştır. Fuad Köprülü, Arif Ali’yi II. Murat devri olarak göstermiştir. Eser daha sonra XVI. yüzyıl tarihçisi Mustafa Ali tarafından tekrar yazılmış ve Mirkaad ül-Cihad olarak adlandırılmıştır. Ayrıca Fusül-i Hall u Akd adlı eserin Danişmendliler kısmında da Arif Ali’nin eserini kaynak olarak göstermektedir.
ESERLERİ
Danişmend-name: Battal-name’nin devamı olarak düşünülür. Melik Danişmend yanındaki adamları ile Hazret-i Peygamberin hicretinden 970 yıl sonra Malatya’dan hareketle, Anadolu’yu fetheder. Sivas’a kadar gelir. Sonra Tokat’ı alır ve halkını Müslüman yapar. Bu ara Artuhi adında bir kafiri de Müslüman yapar. Canik’e kadar gelir ve orada öldürülür.
ESER ÖRNEKLERİ
DANİŞMEND-NAME’DEN
Çün Melik Dânişmend bu mektûbı okıdı ve ol kavmi İslâm’a davet itdi. Kimse cevâb virmedi. Bu kez at depdi meydâna girdi, er diledi. Gurcilerden Evkas adlı bir kâfir meydâna girdi. Kılıç ile Melik’e hamle kıldı. Melik anun hamlesin redd eyledi. Nevbet Melik’e değdi. Hemândem bir na’ra urup eyitdi: “Be-nâm-ı Hudâ, be-nûr-ı Muhammed Mustafâ” diyüp Evkas’a bir kılıç ile urdı kim eyer başına değin iki pâre kıldı. Gurcilerden figân kopdı. Anı görüp cümle kâfirler bir kezden hamle kıldılar. Melik Dânişmend bir na’ra eyle urdı kim temâmet kâfir çerisi serâsîme oldılar. Melik ejdehâ gibi bir sâ’atde yidi yüz kâfiri kılıçdan geçürdi. Andan Nastor çerisine hamle kıldı. Bu yana Artuhi ve Efrumiye dahı kâfirleri hazân gibi yire dökerlerdi. Ceng arasında iken Nastor Rûm çerisine işâret kıldı. Medâris-i la’în yüz kişiyle ribâta kasd kıldı. Gelüp gördi ki ribât kapusı berkinmiş. Medâris-i la’în hîle idüp çağırdı kim “Nastor’ı esîr getürdük, kapuyı açun” didi. Ruhbanlar Artuhi sanup geldiler. Kapuyı açdılar. Hemân kâfirler içerü girüp ol on ruhbânı ve Harkil-i zâhidi katl itdiler. Andan Şettât’ı Râmîn’i kuyudan çıkardılar, çeriye gönderdiler. Kendüler on kuyı vardı, her kuyıya on kâfir gizlendiler ki Melik’i katl ideler. Bu yana Şettât ve Râmîn geldügine kâfirler şâd oldılar. Çünkim Melik ol çeriden ayrıldı, gördi kim Şettat kurtılmış, çeriyi uruşa havale kılurdı.
KAYNAKÇA: Ocak, Ahmet Yaşar (1993). “Danişmendliler”. İslâm Ansiklopedisi. C. 8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 478-480, İz, Fahir, G. Kut Günay (2004). “Ârif Alî”. Başlangıçtan Günümüze Büyük Türk Klasikleri. C. 2. İstanbul: Ötüken Yay. 289-292.