HAYATI
1851 yılında Manastır’da dünyaya geldi. 1907’de Halep’te hayatını kaybetti. Alay katipliğinden emekli Raşit Efendi’nin oğludur. 1872’de Harbiye’den mezun oldu. Bir süre bu okulda öğretmen olarak çalıştı. Daha sonra orduda aktif görevde bulundu. Binbaşı rütbesi ile katılmış olduğu 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda esir düştü ve İstanbul’a geri döndü. Abdülaziz’im hal’inden suçlu olduğu gerekçesi ile Sultan II. Abdülhanid tarafından 1882’de kaymakam rütbesiyle önce Şam’a, ardından da Halep’e sürgün edildi ve bir daha İstanbul’a dönemedi.
Manastırlı Mehmet Rıfat, şiirlerini dini ve hikemi bir tarzda kaleme aldı. Harbiye’de hocalık yaptığı dönemde Çanta adı ile çıkardığı dergi ulusal duyguların yanı sıra askeri bilgilerin de gelişmesine katkıda bulunduğu kabul edilen yazar, oyun yazarlığı da yaptı ve kaleme aldığı oyunlarının çoğu Gedikpaşa Tiyatrosu’nda sahnelendi. Bir münacat, bir naat, yirmi üç gazel, on sekiz manzume, altı mesnevi, bir mersiye, sekiz tarih, on bir şarkı, seksen kıta, elli beyit ve iki koşmadan meydana gelen divançesini yayımladı. Şiir, oyun ve inceleme çalışmalarının yanı sıra çeviriler de yaptı. Yazarın Hasan Bedrettin Paşa (1850-1914 yılları arasında) ile birlikte Fransızca dilinden Türkçeya kazandırdıkları yirmi kadar oyunu “Temaşa” adlı bir dizi ile yayımlandı.
Dili bir bütün olarak ele alan Mehmet Rıfat, Tanzimat sonrasında biçimlenen yeni dil bilgisi anlayışını klasik formlardan da kopmayarak sürdürdü. Özellikle yazarın “Külliyat-ı Kavaid-i Osmaniye” adlı eserinin Türk dil bilgisinin gelişim seyrinde önemli bir yeri olduğu belirtilmektedir.
ESERLERİ:
ŞAİR: Divançe.
OYUN: Osman Gazi (1873’te), Görenek (1973’te), Pâkdâmen (1874’te), Ya Gazi Ya Şehit (1874’te), Delile Yahut Kanlı İntikam (H. Bedrettin Paşa ile birlikte, 1875’te), Fakire Yahut Mükâfât-ı İet (H. Bedrettin Paşa ile birlikte, 1876’da).
TİYATRO: Görenek, Ya Şehit Ya Gazi, Pakdamen, Hüsrev ile Şirin, Hükm-i Dil, Delile Yahut Kanlı İntikam, Ebülula yahut Mürüvvet, Ebülfida, Nedamet, Kölemenler, Fakire yahut Mükâfat-ı İffet, Ahmet Yetim yahut Netice-i Sadakat.
ÇEVİRİ TİYATRO ESERLERİ: Hud’a ve Aşk, Cleopatra, Antony yahut İkmal-i Namus, Laleruh, Girofle-Girofla, Othello, Karı İntikamı, Vicdan.
HİKAYE: Sadakat, Gönüllü/Henüz On Altı Yaşında.
DİĞER ESERLERİ: Divançe, Bazı Eş’ar, Tercüme-i Eşar-ı Hikemiye, Serencamlı Vasiyet yahut Define, Serdar-ı Eşkıya yahut Haydutlar, Hikemiyat-ı İbn-i Sina, Şuara-yı Arapla Şuara-yı Garp, Fakihetü’l Hulefadan Bir İki Hikâye, Yadigâr-ı Rıfat, Hâdî, Din ve İslamiyet, Zanniyat ve Hurafat-ı Avam, Melbusat, Sular ve Çayırlar veya Su Başları, Haritalı Kurun-ı Ula Tarihi, Alaim-i Cevviye, Mevalid-i Selase Bir Nazar, Mutayebat-ı Fenniye, Toprak, Münebbihat ve Mev’izeler, Cümel-i Hikemiye, Leali-i Arabiye, Dürer-i Farisiye, Müsellesat-ı Edebiye, Temsilat ve Hikâye, Seyf ve Kalem, Nevadir-i Celile, Keşfü’l-Esrar, Keşfü’r-Rumuz, Keşfü’l-Künuz, Hendese-i Mücesseme.
