HAYATI
Bilgin ve şair. 1491’de Gelibolu’da dünyaya geldi. 1562’de İstanbul’da yaşama veda etti. Hoca Seban adındaki bir tüccarın oğludur. Dönemin ileri gelen bilginlerinden dersler aldı, Fenarizade Muhiddin Efendi’ye mülazım oldu. 1521’de İstanbul kadısı, 1522’de ise Anadolu kazaskeri olan hocasının yanında çalışamaya başladı. Ama kimi bilgileri eski hocası olan Abdülvasi Efendi’ye vermekle suçlanınca ilmiye mesleğinden ayrıldı, Nakşibendi şeyhlerinden Mahmut Çelebi’ye bağlandı ve dervişliği seçti, Daha sonra hacca giden Süruri, dönüşünde Fenarizade’nin övgüleri ile karşılandı. Önce Gelibolu Sarıca Paşa medresesine, ardından da Piri Paşa zaviyesine ve son olarak Kasımpaşa medresesine müderris oldu. 1548’de Fenarizade ölünce müderrislikten ayrıldı. Mahmut Çelebi’nin yerine geçen damadı Abdüllatif Efendi’den hilafetini yenileyerek dervişliğe döndü. Ama Mora sancak beyi Kasım Paşa’yı da kıramayarak, derviş kılığında olmak koşulu ile haftanın belli günlerinde Kasımpaşa camisinde mesnevi okuttu. Malını mülkünü satarak kendi adı ile bir mescit yaptırdı. Kanuni Sultan Süleyman’ın şehzadesi Mustafa’nın 1553’te Kanuni tarafından öldürtülmesi üzerine şehzadeye olan bağlılığını dile getirmekten çekinmedi ve yaptığı mescide kapandı. Bundan sonra bütün gelirlerinin kesilmesine karşın padişaha boyun eğmedi ve Kasımpaşa’daki tersane görevlilerinin yardımı ile çalışmalarını sürdürdü. Ölümünde cenazesi bu mescide gömüldü. Bugün gerek mescit, gerekse Süruri’nin mezarı ortadan kalkmıştır.
Divan sahibi olduğu bilinen Süruri Muslihuddin Mustafa, şairliğinden çok, edebiyat, tefsir, hadis, mantık gibi alanlarda vermiş olduğu yapıtları ile tanınır. Yapıtlarının pek çoğu şerh ve haşiye niteliğindedir. Özellikle Şark klasikleri arasında yer alan Mesnevi, Büstan, Hafız Divan’ı şerhleri kendisine haklı bir ün sağlamış Bahrü’l Maarif adlı edebiyatla ilgili olan yapıtı ise yüzyıllarca türünün tek yapıtı olagelmiştir.
ESERLERİ
- Bahrü’l Maarif: aruzu, şiir sanatlarını, divan şiirinin hayal ve mazmunlarını konu alır.
- Kitabü’l Aca’ib ve’l-Garaib: Kazvini’nin kozmoğrafya ile ilgili olan yapıtının çevirisi, şehzade Mustafa için hazırlanmış, onun öldürülmesi üzerine yapıt yarım bırakılmıştır.
- Mesnevi, Divan-ı Hafız, Güllistan, Büstan şerhleri (Konya’da Mevlana Müzesi’ndedir).
- Muamma Şerhleri: Ali b. Ebu Talib’in Cami’nin ve Mir Hüseyin’in muammaları için ayrı ayrı şerhler yazılmıştır.
- Tercüme-i Zahiretü’l Mülük: Seyid Ali Hamedani’den ahlakla ilgili olan bir yapıt).
KAYNAKÇA: Sungurhan-Eyduran, Aysun (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şu‘arâ. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10739,tsmetinbpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 19.06.2014].