HAYATI
15. yüzyıl tarih yazarlarından. Yaşamı üzerine ayrıntılı bilgi yok. Elimizdeki tek yapıtı Düsturname’den Fatih Sultan Mehmet ve II. Beyazıt dönemlerinde yaşadığı, sadrazam Mahmut Paşa’nın yanında Eflak, Midilli ve Bosna seferlerine katılmış olduğu anlaşılıyor. Elimizdeki tek eseri olan Düsturname 1928’de Mükrimin Halil Yınanç tarafından yayımlanmıştır.
ESERLERİ
Düsturname: 1465’te tamamlanan yapıt, Fatih’in veziri Mahmut Paşa’ya sunulmuştur. Mesnevi biçiminde yazılmış üç bölümlük bir tarihtir. Selçuklular, Harezmşahlar ve Moğollar’ın da yer aldığı genel bir İslam tarihi birinci; Aydınoğulları Tarihi ikinci; Osmanlı tarihi de üçüncü bölümü oluşturmaktadır.
Düsturname’nin tarih olarak önemi, Aydınoğullarından söz eden ikinci bölümü sebebiyledir. Osmanlı tarihi de yapıtın yazıldığı yıla kadar gelir. Nazım olarak edebi bir değer taşıdığı söylenemezse de, dil tarihi açısından önemlidir. Paris Bibliotheque National’da bulunan nüshasının Selçuklular ve sonrasını kapsayan bölümleri Mükrimin Halil Yinanç tarafından istinsah edilerek, 1928’De Düsturname-i Enveri adı ile yayımlanmıştır. (İnceleme bölümü olan Medhal daha sonra yayımlanmıştır, 1929). Eserin İzmir’de bir nüshası daha bulunmaktadır.
Teferrüc-nâme
ESER ÖRNEKLERİ
DÜSTURNAME’DEN
İki kaleyidi İzmir ol zaman
Birini Mehmed Beğ almışdı nihan
*
Biri anun dopdoluyıdı Freng
İşleriydi dün gün islamleceng
*
Geldi çün Gaazi Umur Paşa ana
Çoklığına kafirün kaldı tana
*
Çün frengün cengine tedbir ider
Dinle ne resme gaza ol Mir ider
*
Bahrdür üç yanı bir yanı kara
Kaleyi kılmışlar ana daire
*
Yanına bir kimse anun varmaz
Kuş olup uçarsa ana girimez
*
Gice anda pusuya Paşa girür
Subh-dem kafirleri gaafil kar-söz
*
Debdi at İlyas Beğ Dündar Beğ
Hali kıldı düşmene düşvar beğ
*
Çünki Paşa çekdi kılıç tepinür
İrişür küffare kalkan yapinur
*
Bile hamle kıldı bin er yeksere
Tig-i bürrandur yemin ü meysere
*
Leşker içinden göğe çıkdı gubar
At derinden mevc urur çıkdı buhar
*
Hasm ile bir saat eyleyince ceng
Sınuban kaleye tıkıldı Freng
*
İki buçuk yıl bu resme oldı harb
Gaaziler şahı urur hasmına darb
*
Nıfsı kalmadı Freng oldı helak
Hem Frengistana andan irdi bak
*
Pes Mesemort idi küffarun beği
Oldı aciz anda seglerün segi
*
Kaleyi Paşa’ya teslim eyledi
Çıkarur hem Paşa anı toyladı
*
Sakız’a oldı Mesemort revan
İlik oldı andadur ana mekan
*
Hâce Selmana didi ol bahtlu
Bir kadırga yap benüm içün ulu
*
Yapdı bir ulu kadırga oldı şad
Ol gemiye virdi Paşa Gaazi ad
*
Yidi kayık dahı yapdurur bile
Kim ola ol serverün vasfın kıla
*
Ok u yay u çiğre vü kalkan ile
Doldı anlar cümle bir ferman ile
*
Bu sekiz gemi müretteb oldı çün
Akına azm eyledi ol zü-fünun
*
Bunda Paşa kükelere uğradı
Ceng idüben pare pare doğradı
*
Gitdiler deryaya çalınur nefir
Borı vü sür-nay öter san dar-gir
*
Sancak-ı İslam getürildi çıkar
Mir Gaazi bahr yüzine bakar
*
Talabır can ü teni ceng itmeğe
Düşmen ister anı dil-teng itmeğe
*
Çün bular Bozcaada’ya çıkdılar
Beş küke gördiler anda bakdılar
*
Her birisi sanasın bir yüce dağ
Yüz gemi uğrasa kalmaz bir sağ
KAYNAKÇA: Banarlı, Nihad Sami ( 1987). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: MEB Yay, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1979). C. III. “Enverî”. İstanbul: Dergâh Yay. 52-53.
