HAYATI
XVI. yüzyıl şairlerinden. İran asıllı şair Hamidi’nin oğludur. Öğrenimini Bursa’da yapan Celili, bir ara İstanbul’da bulundu. Çağdaşı olan Ahi Benli ile dost olduğu gibi, aralarında bir rekabet olduğu da söylenir. Yaşamının sonuna doğru akli dengesini yitirmiş, kimseyle konuşmak istememiş ve bir başına yaşamıştır. Ölüm tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte, 1569’dan sonra öldüğü ileri sürülmektedir.
Hamse sahibi olduğu bilinen Celili, çağının ünlü şairleri arasındadır. Mesnevileri gazellerinden daha iyidir. Celili günümüze mesnevileriyle kalmıştır.
ESERLERİ
Celili’nin Hüsrev ü Şirin, Leyla vü Mecnun, Yusuf u Züleyha adlı mesnevileri ile birlikte Gül-i Sadberk adıyla topladığı gazelleri vardır. ayrıca Firdevsi’nin Şehname’sini manzum olarak Türkçeye çevirdiği belirtilir.
ESER ÖRNEKLERİ
GAZEL I
La’l ü gevherden tekellüf etme tac-ı ser bana
Kim melamet taşı başumda yeter efser bana
*
Geşt-i bağ u gülistanı n’eyleyem ey dostlar
Kim şeran ahumun yeter gül-i ahmer bana
*
Vasf-ı hakum yazmağ içün safha-i ruhsaruma
Göz yaşı hunin varaktan bağladı defter bana
*
Sanma ki başdan hevanı giderem ey şah-ı gül
Bid-veş ser-ta-kadem ger sancılur hançer bana
*
Ey halilüm şol kadar yandum fırak odına kim
Halüme rahm eyleyüp gülşen olur azer bana
*
Müdde-i gör kim nice hoş ayş u nuşum var benüm
İtleri saki sifal-i kuydur sagar bana
*
Ey Celili kılmağa pamal cismüm mülkini
Kaldurup ahum alem aşküm çeker leşker bana
GAZEL II
Rüzgarum na-muvafık zevrak-ı dil bi-sebat
Veh ki nice bulayın derya-yı mihnetten necat
*
Hayfdur her pirehen nazük tenin efgar ede
Harman-ı güldür çü ser ta pay ol pakize-zat
*
Her yana meyl eyleme zinhar şah-ı gül gibi
Serv-i bag-ı hüsnsin sana yaraşmaz bu sıfat
*
Genc-i devletdür hayalün sahib-i devlet gözüm
Gösterüp hüsn ü cemalün gönlüme verür zekat
*
Hicrden öldi Celili veh ki vasla ermedi
Teşne can verdi Sikender görmedi ab-ı hayat
GAZEL III
Lale-gün mey sensiz ey gül ruh kızıl kandur bana
Bezm-i gah kasr-ı işret beytü’l ahzandur bana
*
Sensiz ey göz nun her gül bir dikendir gözüme
Sensiz ey aram-ı can gülzar zindandur bana
*
Oklarundur serviler peykanlarundur genceler
Seyr-i bağı neylerem sinem gülistandur bana
*
Şöyle tolmuşdur gözüm gönlüm hayal-i yar ile
Kanda kim baksam görinen nakş-ı canandur bana
*
Mey şarab-ı kevser ü saki gül-ruh-ı hardur
Guşe-i meyhane zahid bag-ı rizvandur bana
*
Yâreler sinemde turmaz kan döker çeşmüm gibi
Hal-i zarum göreli her biri giryandur bana
*
Rind-i rusvayum Celili aşık-ı bi-nam
Ar u namus salah u zuhd bühtandur bana
KAYNAKÇA: Faruk K. Timurtaş, TDED, C: IX, S:75, 1 Kasım 1956; Agah Sırrı Levend, Celili’nin Husrev u Şirin’i, TDK, Belleten, 1985.
