HAYATI
Çevirmen, araştırmacı ve eleştirmen. 1949 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Tam adı Mehmet Rifat GÜZELŞEN. İlk ve orta öğrenimini İstanbul Beylerbeyi İlkokulu’nda (1959) ve Saint Benoit Lisesi’nde (1968) gördü. İÜ Edebiyat Fakültesi Fransız ve Roman Dilleri ve Edebiyatları Bölümü’nden mezun
(1973). Aynı bölümde Fransız Dili ve Edebiyatı doktorasını hazırladı (1973-1977). Paris’te École des hautes études en sciences sociales’de (A. J. Greimas; 1978-1979, 1980, 1981) ve Collège de France’ta (R. Barthes, 1978-1979) doktora sonrası göstergebilim araştırmaları yaptı. İstanbul Üniversitesi’nde Fransız Dili ve Edebiyatı (1974-1982), Boğaziçi Üniversitesi’nde Modern Fransız Edebiyatı ve Fransızca-Türkçe Çeviri (1986), Yeditepe Üniversitesi’nde Metin Çözümleme (2005-2007) dersleri verdi. Boğaziçi Üniversitesi’nde Modern Fransız Edebiyatı ve Fransızca-Türkçe Çeviri dersleri veriyor. Yapı Kredi Yayınları’nda yayın kurulu üyesi (Fransızca yayınlar danışmanı) olarak görev yapıyor. İstanbul’da yaşıyor; çevirmen, araştırmacı yazar Sema Rifat’la evlidir.
Araştırmaları daha çok Paris Göstergebilim Okulu doğrultusunda yer alan Mehmet Rifat, göstergebilimin,
metin (gösterge) eleştirisinin ve anlatı çözüm lemesinin Türkiye’de tanınması ve yaygınlaşması için çaba gösterdi. İncelemeleri Dilbilim, Varlık, Yeni Ufuklar, Soyut, Yazı, Ludingirra, kitap-lık, Cogito, Sanat Dünyamız gibi Türk ve Degrés, Le français dans le monde gibi yabancı dergilerde yayımlandı. R. Barthes, P. Ricœur, Rus Biçimcileri (T. Todorov’un derlemesi), V. Propp, E. M. Meletinski, R. Jakobson, A. J. Greimas, J.-R. Ladmiral, A. Berman, M. Butor, I. Calvino, Platon’dan tek başına ya da Sema Rifat ile birlikte çeviriler yaptı.
ESERLERİ
İnceleme-Araştırma:
- Yazınsal Betik Üstüne Araştırmalar (1976)
- Roman Kurgusu ve Yapısal Çözümleme: Michel Butor’un Değişim’i (doktora tezi, 1977; yayımı 1978)
- Başlıca Dilbilim Terimleri (ortak, 1978)
- Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü (ortak, 1980)
- Genel Göstergebilim Sorunları: Kuram ve Uygulama (1982; gözden geçirilmiş 2. baskı 1986)
- Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları (Temel metinlerin çevirisiyle, 1983)
- Dilbilim ve Göstergebilim Terimleri (ortak, 1988)
- Dilbilim ve Göstergebilimin Çağdaş Kuramları (1990)
- Göstergebilimin ABC’si (1992)
- Homo Semioticus (1993, gözden geçirilmiş ve gen. 4. basım, 2001)
- Balzac Kitabı (haz. M. Rifat, 1994)
- Çeviri ve Çeviri Kuramı Üstüne Söylemler (haz. M. Rifat, 1996)
- Eleştiri ve Eleştiri Kuramı Üstüne Söylemler (haz. M. Rifat, 1996)
- Göstergebilimcinin Kitabı (Göstergebilimin ABC’si’nin gözden geçirilmiş ve gen. bas., 1996)
- Gösterge Avcıları: Şiiri Okuyan Şairler 1 (1997, gözden geçirilmiş 2. bas., 2000)
- XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları: 1- Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler / 2- Temel Metinler (1998, gözden geçirilmiş 2. bas., 2000; gözden geçirilmiş ve gen. 3. bas., 2005)
- Honoré de Balzac: Romancının Evreninden Sahneler (Balzac Kitabı’nın gözden geçirilmiş ve dönüştürülmüş biçimi, 1999)
- Gösterge Eleştirisi (1999; gözden geçirilmiş ve gen. 2. bas. 2002)
- Çeviri Seçkisi I: Çeviriyi Düşünenler (haz. M. Rifat, 2003)
- Çeviri Seçkisi II: Çeviri(bilim) Nedir? – Başkasının Bakışı (haz. M. Rifat, 2004)
- Eleştiri Seçkisi: Eleştirel Bakış Açıları (haz. M. Rifat, 2004).
Çeviri:
- Gorgias (Platon’dan, 1975; yeni çeviri, 1999)
- Masalın Biçimbilimi (V. Propp’tan, 1985; yeni çeviri, 2001)
- Sekiz Yazı (R. Jakobson’dan, 1990)
- Roman Üstüne Denemeler (M. Butor’dan, 1991)
- Göstergebilimsel Serüven (R. Barthes’tan, 1993; gözden geçirilmiş 5. bas. 2005)
- Yazın Kuramı (Rus biçimcilerinden T. Todorov’un derlemesi, 1995; gözden geçirilmiş 2. bas. 2005)
- Kitaplarımdan Birini Nasıl Yazdım (I. Calvino’dan, 1996)
- Eiffel Kulesi (R. Barthes’tan, 1996).
KAYNAKÇA: BF (10 Ocak 2009), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).