HAYATI
Şair, roman ve öykü yazarı. 1867’de İstanbul’da dünyaya geldi. 1912’de İstanbul’da yaşama veda etti. Yenikapı Mevlevihanesi mezarlığında toprağa verildi. Jandarma dairesi reislerinden Ferik Hakkı Paşa’nın oğludur.
Düzenli bir öğrenim görmeyen Mehmet Celal, kendi kendini yetiştirdi. On beş yaşında iken babasının reisliği sırasında Jandarma Dairesi Tahrirat Kalemi’ne girdi. Mümeyyizliğe kadar yükseldiyse de içkiye olan düşkünlüğü yüzünden görevine devam etmediği için emekliye sevk edildi. Daha sonra özel okullarda Türkçe dersleri vererek hayatını kazandı. Beş kez evlenen ve tüm hanımlarını boşayan Mehmet Celal, bir ara Hasan adlı bir Çerkez uşağı ile kaçmış, babası tarafından yakalatılarak Beşiktaş muhafızı Hasan Paşa’ya teslim edildi. Evinin aranması sonucunda Abdülhamit aleyhine yazılar bulununca saray deli olduğu bildirildi ve hastaneye kaldırıldı. Tedaviden sonra yeniden işrete daldı, bu kez gerçekten delilik belirtileri gösterince Fransız hastanesine yatırıldı. Bir ay sonra taburcu edildiyse de “beş altı sene bu hal-i bedmestane ile vakt-i mukadderi bekledi” (İbnülemin).
Çok kolay ve hızlı şiir söylediği için “Şair-i zirtical” diye adlandırılan Mehmet Celal, düzensiz bir yaşam sürmesine karşın şiirden romana pek çok türde yapıtlar verdi. Muallim Naci’nin izinde eski şiirin savunucusu olarak dikkat çekti. Yeni şiir anlayışına, Servet-i Fünunculara karşı çıkanların başında gelir. Yine de yapıtlarından şiirin yeniliğine açık özellikler görülür. “Titiz bir sanat endişesi ve kudreti taşımayan ve bütün değerini gerek muhteva ve gerekse ifadesindeki samimilikten alan şiirler kaleme almıştır. “Roman ve hikayelerinde umumiyetle romantizme kaçmakla beraber, müşahede mahsulü pek çok özellik de göze çarptığı gibi üslubu, taşıdığı itinasızlığa rağmen canlı, cümleler kısa, ifade açık ve dil konuşma diline çok yakındır” (Akyüz).
ESERLERİ
HİKÂYE-ROMAN:
- Orora (1886)
- Cemile (1886)
- Venüs (1886)
- Dehşet Yahud Üç Mezar (1886)
- Dâmenalûde (1887)
- Bir Kadının Hayatı (1890, yeni bas. 2001)
- Margarit (1890)
- Vicdan Azapları (1890)
- Küçük Gelin (1892)
- Mükâfat (1894)
- Zehra (1895)
- Müzeyyen (1898)
- İskambil (1899)
- Piyango (1900)
- İsmete Taarruz (1900)
- Kuşdilinde (1910)
- Leman (1910).
ŞİİR:
- Adada Söylediklerim (1886)
- Gazellerim (1894)
- Zade-i Şair (1895)
- Âsâr-ı Celal (1896)
- Sürud (1896).
ELEŞTİRİ:
- Elvah-ı Masumâne ve Makalât-ı Edebiyye (1895).
KAYNAKÇA: İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TDE Ansiklopedisi (c. 6)
