“Hükûmet şekillerinin teker teker sayılmasına gerek yoktur. Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir, dedikten sonra kime sorarsanız sorunuz, bu cumhuriyettir. Doğan çocuğun adıdır; ama bu ad, bazılarına hoş gelmezmiş, varsın gelmesin.” Abdurrahman Şeref Efendi
HAYATI
1853 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. 1926’da İstanbul’da hayatını kaybetti. Tophane-i amire muhasebe mümeyyizlerinden Safranbolulu Hasan Efendi’nin oğludur.
Orta öğrenimini Eyüp Rüştiyesi (ortaokulu) ve Galatasaray Lisesi’nde tamamladı. Bir süre İstanbul’da çeşitli okullarda tarih öğretmeni olarak çalıştı. Mülkiye Mektebi’nde coğrafya derslerini okuttu. 1892-1907 yılları arasında bu okulun müdürlük görevini yürüttü. Darülfünun Edebiyat Fakültesi’nde edebiyat öğretmeni olarak görev yaptı. İkinci Meşrutiyet’in ilanından kısa bir süre sonra Ayan Meclisi üyeliğine getirildi. Maarif, Evkaf nazırlıkları, Şuray-ı Devlet (danıştay) başkanlığı yaptı. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin ikinci döneminde İstanbul Milletvekili seçilerek, en yaşlı üye sıfatı ile meclis başkanlığı görevini üstlendi.
Abdurrahman Şeref Efendi, Son Osmanlı vak’anüvisi (tarih yazıcısı) olarak bilinmektedir. Eserlerinde güvenilir bilgiler verdiği, Osmanlı Devleti’nin son dönemini anlatırken son derece gerçekçi değerlendirmeler yapmış olduğu kabul edilmektedir. Olguları genellikle devlet yönetiminde ağırlığı olan sadrazam, nazır gibi kişilerin yaşamlarına bağlı kalarak sergiler. Yer yer sergilemekle de yetinmediği “idealist tarih anlayışı” açısından değerlendirme ve eleştiriler yaptığı söylenebilir. Eserlerinde dile getirdiği çoğu yargısında öznelikten kurtulduğu da araştırmacılar tarafında kabul edilmektedir. Özellikle Birinci Meşrutiyet Anayasası genel hukuk ilkeleri bakımında çözümlemeleri 1876-1908 yılları arasındaki mali sorunlarına ilişkin yazıları, dolaylı yoldan, imparatorluğun yarı sömürge koşullarına düşmüş olduğu dönemin eleştirisi olarak kabul edilmektedir.
Abdurrahman Şeref Efendi’nin edebiyat ve Osmanlı tarihi alanlarında kaleme aldığı ve araştırmacılar tarafından büyük önem taşımakta olan makaleleri Tarih-i Osman-i Encümeni dergileri ve o dönemin Sabah gazetesinde yayımlanmıştır.
ESERLERİ
Fezleke-i Tarih-i Düvel-i İslamiye (1885), Tarih-i Devlet-i Osmaniye (İki Cilt, 1893), Zübdetü’l Kısas (Kıssasların Özü, 1899), İlm-i Ahlak (1900), Tarih-i Asr-ı Nazır (1915), Harb-i Hazırın Menşe-i (Şimdiki Harbin Çıkışı, 1918), Sultan Albülhamid Sani’ye Dair (Ahmet Refik Altınay ile, 1918), Tarih Muhasebeleri (Tarih Sohbetleri (1923), Umumi Coğrafya, Coğrafya-i Umrani (Bayındırlık Coğrafyası).
Ayrıca1845-1849 yılları arasında meydana gelen olaylarını kapsayan Lutfi Tarihi adlı eserin sekizinci cildini yayıma hazırlmış ve bu esere bir de özsöz kaleme almıştır.