HAYATI
XVIII. yüzyıl tarih yazarlarından. Tam adı Müstakimzade Sadettin Süleyman. 1718’de İstanbul’da doğdu. 1787’de İstanbul’da hayatını kaybetti. Şeyh Muzaffer Müstakim’in torunlarındandır. Öğrenimini tamamladıktan sonra nakşibendi şeyhlerinden Tokatlı Mehmet’e bağlandı. Yaşamını köşesine çekilip yapıtlar hazırlamakla geçirdi. Din, tasavvuf, tarih, edebiyat ve ahlak konularından yüz elliye yakın yapıt verdi.
Biyografi türündeki Devhatü’l-Meşayih (Şeyhülislamlar), Tuhfe-i Hattatin, Mecelletü’n-Nisab (tanınmış İslam büyükleri) adlı yapıtları kaynak niteliği taşır.
ESERLERİ
Biyografi:
- Mecelletun-Nisâb
- Devhatü’l- Meşâyih
- Tuhfe-i Hattâtîn
- Zeyl-i Hamîletü’l-Küberâ
- Kitâbü’l-Menâkıb.
Din – Tasavvuf:
- Terceme-i Mektûbât-ı Kudsiyye (1277)
- Risale-i Tâciyye
- Tuhietü’l-merâm
- Risâle-i Melâmiyye-i Şüttâriyye (Bayramı Melâmîliği’nin tarihine dair temel eserlerden biridir)
- Şerh-i Vird-i Settâr (Yahyâ eş-Şirvânî’nin evrâdının çeviri ve şerhidir)
- Akidetü’s-Sûfiyye
- Hulâsatü’l-Hediyye
- Âsâru Adîde
- el-Âsârü’l-Ehab li-meyli Hubbi’l-Arab
- Hüccetü’l-Hatti’l-Hasen (Tuhifet-i Hattâtîn’in baş tarafına da eklenmiştir)
- Turarü’s-Selâm li-ahrâri’l-İslâm
- Şerefü’l-Akide (İmâm-ı Azam’ın Fıkhü’l-Ekber’nin çeviri ve şerhi olup Fıkh-ı Ekber Tercemesi adıyla basılmıştır, İstanbul 1314)
- Tahki- ku’s-salavât
- es- Salavâtü’ş-Şerîfe
- Tefsîru Sûreti’l- Fâtiha,
- Şerh-i Evrâd-ı Kadirî (1260, 1282).
Edebiyat:
- Terceme-i Kânûnü’l-Edeb (Hubeyş et-Tiflfer’nin Kânûnü’l- Edeb fî Zabti Kelimâti’l-‘Arab adlı Arapça-Farsça eserine Türkçelerinin de eklenmesiyle meydana getirilmiş ansiklopedik bir sözlüktür. Dört büyük cilt halinde Süleymaniye Kütüphanesi’nde kayıtlıdır)
- Şerh-i Dîvân-ı Alî (Hz. Ali Divanı’nın nazım olarak çevirisi ve neşren şerhi olan eser, Şakir Diclehan tarafından sadeleştirilerek yayımlanmıştır (1981)
- Durûb-ı Emsal (Alfabetik olarak sıralanmış 448 adet Türk atasözünü içermektedir), el-Istılâhâtü’ş-Şi’riyye.
ESER ÖRNEKLERİ
Yâ Râb kalemim mû-yı fenâdan sakla
Tahrîrimi ta‘n-ı süfehâdan sakla
Tevfîkin idüp kanda gidersem bana rehber
Şeh-râh-ı şerîatda hatâdan sakla
KAYNAKÇA: İman, Muhammed İssa (1996). Müstakim-zâde Süleyman Sa’deddin Efendi Mecelletü’n-nisâb: Kişi, Eser ve Yer Adlarının Açıklamalı Dizini. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, İbrahim Alaeddin Gövsa / “Sadedin Efendi, Müstakimzade Süleyman” (Türk Meşhurları, 1946), Agâh Sırrı Levend / Türk Edebiyatı Tarihi (c I, 1984)