HAYATI
XIII. yüzyıl şairlerinden. Hayatı hakkında bilinenler Kıssa-i Yûsuf tercümesinde verdikleriyle sınırlıdır. F. Köprülü’ye göre Oğuz Türklerinden olan Halil Oğlu Ali, Ahmet Yesevi’nin izleyicilerindendir. Türk-İslam edebiyatının ilk şairlerinden biri olarak kabul edilir. Şairin en önemli eserleri Yusuf ve Zeliha ile Kıssa-i Yusuf’tur.
ESERLERİ
Kıssa-i Yusuf: 1232’de yazılmıştır. Bu kitap, bugünkü bilgimize göre Müslüman Türk edebiyatında Türk nazım şekli ve hece vezni ile yazılmış ilk büyük eser, aynı zamanda ilk romanesk epopedir. Ayrıca Türk edebiyatında pek çok kez kaleme alınan Yusuf ile Züleyha hikayelerinin de ilki olarak kabul edilir.
Yusuf ve Zeliha: Anadolu edebiyatının ilk yüzyıllar mahsulleri arasında Türkistan ve Kıpçak sahaları eserlerinden nakiller yer alır. Bunların elde kalan son örneklerinden biri olarak kabul edilen Yusuf ve Zeliha, XIII. yüzyıla yakıştırılmaktadır. Birkaç kopası bulunan fakat yazılış yeri ve zamanı belli olmayan bu eser, sonunda bildirildiğine göre Kıpçak Türkçesinden Anadolu Türkçesine çevrilmiştir. Bugün eliminde bulunan Kıpçakça metinin müellifi, yaşayış zamanı tam olarak bilinmeyen Kırımlı Mahmud’dur. Kıssa-i Yusuf’un bir varyantı mahiyetindedir.
ESER ÖRNEKLERİ
KISSA-İ YUSUF’TAN
I
Elvan yerler akarsular cümle görsün
Sahralarda ravzalarda seçek dersin
Gördüğünden size gelip haber versin
Siz dinginleniz ol sözlesin derler imdi
Ya’kup eydür dün ile bir düş gördüm
Düşüm içre on bir kuzu güder idim
Saklar iken birisin yavı kıldım
Hakikat elimden kurt kapar imdi
Anlar eydür Yusuf’ı biz saklayavuz
Kardaşmızni kaçan kurta kaptıravuz
Alem kurdun kıravuz öldürevüz
V’allah Yusuf içün derler imdi
Anı işdip Ya’kup nebi varsın dedi
Özü dahi yığlayu ıradurdu
Kend’eliyle Yusuf’nıng başın yudu
Darayuben uzun saçın örer şimdi
Gönderdi Yusuf’u öpe kuca
Ismarladı her birine uçtan uca
İrte geling dedi sizler üş bu gece
Al ol gece kaçan gelür deyür imdi
II
Yusuf eydür kasd benge kıldıngız mı
Mel’ün İblis destanına uydunguz mu
Benim tatlı canıma todunguz mu
Kardaşlığı kesdüngüz mü imdi
Kast kıldunguz beni bayık öldüresiz
Dolan ay tik yüzümni soldurasınız
Atamıza ahval ne tek bildiresiz
Sorar ise cevab vermek gerek imdi
KAYNAKÇA: Köprülü, Mehmet Fuat (1934). Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında Araştırmalar. İstanbul: Kanaat Kitabevi.