HAYATI
Toplumbilimci ve yazar. 1901’de Erzurum’a bağlı Tortum ilçesinde dünyaya geldi. 16 Kasım 1974’te İstanbul’da yaşama veda etti. Edirnekapı Şehitliği’nde toprağa verildi. Bazı yapıtlarını Ahmet Halil, A. Çilingiroğlu, Ali Hikmet, Dr. M. Devecioğlu, Dr. M. Sertkaya, Kadıoğlu, Kadızade imzaları ile kaleme aldı. Babası Halil Fahri, annesi Fatma Zehra Hanım’dır.
İlkokulu Hakkari’de okuyan Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Malatya İdadisi ve Kayseri Sultanisi’nden sonra ortaöğrenimini İstanbul Gelenbevi Sultanisi’nde tamamladı. Posta ve Telgraf Mekteb-i Âli’sine girerek buradan mezun oldu (1920). Aynı yıl yazıldığı Darülfünün Felsefe Bölümü’nü 1925’te bitirdikten sonra Erzurum, Sivas ve Ankara liselerinde felsefe, sosyoloji ve edebiyat öğretmenliği yaptı (1925-29). Devlet bursuyla gittiği Strasbourg Üniversitesi’nde “Ziya Gökalp, Hayatı ve Sosyolojisi” konulu teziyle felsefe doktorası yaptı (1936). Dönüşünde İÜEF’de felsefe ve ahlak doçenti oldu (1936). 1938’de İktisat Fakültesi’ne sosyoloji doçenti olarak geçti; 1942’de profesör, 1958’de ordinaryüs profesör unvanlarını aldı. 1972’de emekliye ayrılıncaya kadar sürdürdüğü sosyoloji kürsüsü başkanlığının yanı sıra, İktisat Fakültesi dekanlığı, İçtimaiyat Enstitüsü ve Gazetecilik Enstitüsü müdürlüğü görevlerinde bulundu.
Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, halk edebiyatı ve folklor çalışmalarına öğrencilik yıllarında başladı. Anadolu Mecmuası ve Hayat’ta (Ankara, 1927-28) şiirleri, yine aynı yıllarda Halk Bilgisi Mecmuası, Halk Bilgisi Haberleri dergilerinde halk edebiyatı ve folklor yazıları yayımlandı. Ankara’da öğretmenlik yaptığı sırada 1927’de Türk Halk Bilgisi Derneği’nin kurucuları arasında yer aldı. 1928’de derneğin yayın organı olarak Halk Bilgisi Mecmuası’nı yayımlamaya başladı. Aynı yıl Halk Bilgisi Toplayıcılarına Rehber adıyla bir halkbilim ve etnografya kılavuzu hazırladı. İktisat, sosyoloji ve hukuk konularında pek çok makalesi 1934’te kurduğu İş (1954’ten sonra İş ve Düşünce, 1936-73 arası, aylık, 278 sayı) dergisinde yayımlandı. Ayrıca Halk, Hâkimiyet-i Milliye, Cumhuriyet, Hürsöz (Erzurum) gibi gazetelerde halk edebiyatı üzerine yazılar yazdı. Muallimler Birliği’nin 1946’dan sonra yeniden kuruluşunda katkısı olan yazar, bu derneğin yayın organı olarak Bilgi Mecmuasını kurdu ve ayrıca Meslek Gazetesi adıyla da bir gazete yayımladı.
ESERLERİ
Edebiyat Tarihi:
- Erzurum Şairleri, İst.: Sanayi-i Nefise Mtb., 1927
- Bayburtlu Zihni, İst.: İlhami-Fevzi Mtb., 1928
- Namık Kemal ve İdeolojisi, Ank.: Ulus Mtb., 1939
Gezi:
- Zorlara Dağlar Dayanmaz, (Avrupa gezi notları, Ahmet Halil adıyla) Burhanettin Mtb., 1934
Diğer:
- Halk Bilgisi Toplayıcılarına Rehber, Ank., 1928 (Folklor ve Etnografya Kılavuzu adıyla, İst., 1949)
- İçtimaiyat, 1958; Kuruluşunun XXV. Yılında Karabük 1937-1962, 1962
- Le Play Mektebi ve Prens Sabahattin, 1962
- Türk Aile Hukukunda Sosyal Değişmeler, 1966
Doğu Kalkınması ve Erzurum Şehirleşmesi ile İlgili Sosyolojik Meseleler, 1970
KAYNAKÇA: A. Kurtkan, Fındıkoğlu Bibliyografyası 1918-1958, İst., 1958; ay, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, İst., 1987; Yazar, 471-472; Nebioğlu, 291; E. Kongar, Türk Toplumbilimcileri, c. II, İst., 1988, s. 115-146; N. Güngör, Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Ank., 1991; M. E. Erkal, “Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri”, DİA, XIII, 28-30; M. Gökalp, “Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri”, TDEA, III, 222