HAYATI
1890 yılında Ustrumca/Makedonya’da dünyaya geldi. 11 Mart 1980 günü Paris’te hayatını kaybetti. Tam adı Mehmet Zekeriya Sertel’dir. Selanik İdadisi’ni bitirdikten sonra Selanik’te açılan Hukuk Fakültesi’ne bir süre devam etti. İttihat ve Terakki tarafından çıkarılan Rumeli gazetesinde yazarlık yaptı. 1908 yılında Nebizade Ahmet Hamdi ile birlikte Yeni Felsefe adı ile bir dergi çıkardı. Turan gazetesine yazılar yazdı. Selanik’in işgali ile birlikte ailesiyle birlikte İstanbul’a yerleşti. Burada Tasvir-i Efkar gazetesini çıkarmaya başladı.
1913 yılında Hukuk Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Paris’e giderek Sorbonne Üniversitesi’nde sosyoloji eğitimi aldı. Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte İstanbul’a döndü. Bir süre Muhacirin Umum Müdürlüğü’nde aşair (aşiretler) şube müdürü olarak çalıştı. 6 Mart- 25 Aralık 1919 arasında Büyük Mecmua dergisini çıkardı. Halide Edip Adıvar aracılığıyla, eşi ile gittiği ABD’de Columbia Üniversitesi’nde Gazetecilik eğitimi aldı. 1923 yılında yurda döndükten sonra Ankara’ya giderek Matbuat umum müdürlüğü görevini üstlendi.
Zekeriya Sertel, 1924 yılından başlayarak Resimli Ay, Resimli Hafta dergilerini çıkardı. Cumhuriyet gazetesinin çıkarılmasında görev aldı. 1925’te Cevat Şakir Kabaağaçlı’nın Resimli Hafta’da yayımalanan bir yazısı nedeni ile İstiklal Mahkemesi’nde yargılandı ve üç yıl süreyle Sinop’a sürüldü. İstanbul’a dönüşünde Resimli Ay dergisini çıkarmaya devam etti. F. S. Duran ile Hayat Ansiklopedisi’ni, E. Uşaklıgil, S. R. Emeç ve H. L. Dördüncü ile Son Posta gazetesini çıkardı. Daha sonra 1936 yılında Tan gazetesinin yayımcıları arasında yer aldı. Tan gazetesinin 1945’de bir kışkırtma sonucu tahrip edilmesinin ardından artan baskılar sebebi ile eşi Sabiha Sertel ile birlikte 1950 yılında yurt dışına çıktı. Uzun yıllar Paris ve Azerbaycan’da ikamet etti. 4 Mart 1977 günü Danıştay kararıyla Türkiye’ye döndü. Cumhuriyet ve Vatan gazetelerinde yazdı. Daha sonra ABD’ye oradan da Paris’ gitti ve Paris’te hayatını kaybetti.
Sevengül Sönmez, Zekeriya Sertel ve eşi Sabiha Sertel hakkında şu sözleri söyler: “Sertel ailesi, Türk basın-yayın hayatında yenilikçi kimliğiyle tartışmasız önemli bir yere sahip olmuştur. Şinasi’yi Türk gazeteciliğinin öncüsü olarak değerlendirirken Sertel ailesine de Türk basınının “halkçı”laştırılmasında bir öncülük payesi vermek gerekmektedir”.
ESERLERİ
ANI: Mavi Gözlü Dev (Nâzım Hikmet’le ilgili anıları, 1968), Hatırladıklarım (1968), Nâzım Hikmet’in Son Yılları (1979).
GEZİ: Amerikan Biçimi Yaşam: 1969 -1979 Amerikan İzlenimleri (1994).
İNCELEME: Olduğu Gibi: Rus Biçimi Sosyalizm (1999), Sertellerin Anılarında Nâzım Hikmet ve Babıali (1999).
