HAYATI
XV. yüzyıl tarih yazarlarından. Hayatı hakkında yeterli bilgiye sahip değiliz. Türk edebiyatında yazmış olduğu Selçuk-name ya da Oğuz-name adları ile tanınan eseri ile varlığından haberdar oluyoruz.
ESERLERİ
Selçuk-name (Oğuz-name): Yazılışı muhtemelen 1436’dır. Eser, Ravendi’nin Rahat us-Sudur adlı eserinin kısaltmışı ile İbn Bibi’nin El-evamir ül-ala’iyye fi’l umur il-alamiyye adlı eserinin Türkçeye çevrilip 1280-81’den sonraki olayların da ilavesi ile oluşmuştur. Sultan Murad’ın emriyle kaleme alınan eserin Türkçesi sade nesir adını verdiğimiz üslupla kaleme alınmıştır. İçinde destani unsurlar da taşıyan bu yapıt Türk-Oğuz, Selçuk, Moğol beylikleriyle Osmanlı tarihini içine almaktadır. İlk bölümde Oğuz’un doğuşu ve onunla ilgili destani motifler, Müslüman oluşu, çeşitli Türk boylarının Oğuz tarafından adlandırılması, eski Türk boylarının tarihi ve Oğuz sülalesinin şeceresi vardır. Bu kısımda ayrıca Türk boylarının damgaları da bulunmaktadır. Daha sonraki bölümler çeviridir. Son kısımda ise Reşideddin’in Cami üt- Tevarih adlı eserinden nakiller vardır. Eserin muhtelif nüshaları bulunmaktadır.
Mehdi Çelebi’nin Yazıcıoğlu Ali’nin eserinin sonuna bazı bilgiler ekleyip eseri kısalttığı Mükrimin Halil Yınanç tarafından iler sürülmektedir.
ESER ÖRNEKLERİ
SELÇUK-NAME’DEN
OĞUZ TÖRESİ
Oğuz’un vasiyyet idüp töre koduğu ve ahlak ve sireti ve emsal ve hikmet sözleri ki anun mübarek lafzından zuhura geldi, söyledi. Temam Türkistan ve İran ve Turan’ı musahhar idüp kadim yurdına varduğı vaktin mecmu-ı oğulların ve oğul oğulların divşirüp her birin illü ilinden ve boylu boyundan getürüp bu ulu boy itdi. Her birine cevahir altın ve gümüş ve murassa hıl’atler ve mertebelü mertebesince vilayetler virdi. Dahi eyitti: “İy benüm oğlanlarum ve ciğer guşelerüm! Uş ben pir oldum, ahirete naki itmedüğüm yakın oldı. Size bir nasihat ve öğüt ki virürem ve vasiyyet iderem, gerekdür ki can kulağu ile işüdüp anı ayn-ı saadet ve devlet bilüp anun ile amel kılasız ve oğlanlarınıza ve züriyyat ve uruk ve soyunuza dahi benüm öğüdüm ve sözüm ve vasiyyetim diyesiz. Anlar dahı anun ile amel idüp zaman döndükçe oğul oğullarına diyeler ve yitüreler ki madam ki dünyada olasız ve uruk ve soyunuza yayıla, bu öğütler birle amel iderler ise dünya memleketlerine padişah olalar.
KAYNAKÇA: Yinanç Mükrimin Halil (1944) Türkiye Tarihi Selçuklular Devri. İstanbul.