HAYATI
15 Şubat 1938’de Tavşanlı, Kütahya’da dünyaya geldi. 14 Mayıs 1984’te Amsterdam’da hayatını kaybetti. Camile Hanım ile madenci Bedrettin Öngören’in oğludur. Şair Veysel Öngören ve karikatürist ve yazar Ferit Öngören’in ağabeyidir. Kütahya Lisesi’ni bitirdikten sonra bir süre İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Jeofizik Bölümü’nde eğitim aldı. 1961 yılında Almanya’ya giderek Berlin Üniversitesi Felsefe Fakültesi Tiyatro Bilimleri Bölümü’nde ve Berliner Ensemble topluluğunda dört yıl epik tiyatro öğrenimi gördü. Manfred Wekwerth’in reji çalışmalarına katıldı. 1966 yılında Ankara dönüşünde Halk Oyunları’nda çalıştı. Epik tiyatro anlayışını uygulamak için Birlik Sahnesi’ni kurdu. Göç adlı ilk oyununu Türkiye Milli Talebe Federasyonu Gençlik Tiyatrosu’nda sahneye koydu.
Vasıf Öngören, 1970 yılında Ankara’da Dostlar Tiyatrosu’nda sahnelediği Asiye Nasıl Kurtulur? adlı oyunu ile büyük bir ilgi gördü. 1971’de Brecht’in Adam Adamdır oyununu yönetti. 1971’de askeri müdahaleden sonra kurduğu tiyatro topluluğu gizli örgüt sayılarak altı yıl sekiz ay hapse mahkum oldu. İki yıl kadar ceza evinde kaldıktan sonra aftan yararlanarak çıktı. 1980’deki askeri darbeden sonra yargılandığı Barış Derneği Davası’nda aklandı. 1980 yılında önce Berlin’e sonra Hollanda’ya gitti. Hollanda’da kaldığı yıllarda tiyatro dersleri verdi. Yine Hollanda’da El Kapısı adlı tiyatro topluluğunu kurdu. Amsterdam’da 1984 yılında Yeni Nesil adlı oyunu üzerine çalışırken kalp krizi geçirerek hayatını kaybetti.
Vasıf Öngören, B. Brecht’in geliştirdiği epik tiyatronun Türkiye’deki en önemli uygulayıcılarından biri olarak tanındı. Yalın bir dil ile kaleme aldığı ve yer yer mizah öğesini de kullandığı Almanya Defteri (Göç oyunu), 1941-1942’den İnsan Manzaraları (Nazım Hikmet’ten oyunlaştırma), Oyun Nasıl Oynanmalı ve Zengin Mutfağı gibi oyunlarda yabancılaşma temasını, toplumsal değerleri, sınıfsal çelişkileri, ekonomik ve siyasal sorunları epik bir yöntem ile işledi. Bunlardan Asiye Nasıl Kurtulur? (yönetmen: N. Saydam, 1973; yönetmen: Atıf Yılmaz, 1986) ve Zengin Mutfağı (yönetmen: B. Sabuncu, 1988) filme alındı.
Vasıf Öngören, “Göç” ile 1966 Uluslararası Gençlik Tiyatro Şenliği Ödülü İkincilik; Asiye Nasıl Kurtulur? İle 1972 Ankara Sanatsevereler Derneği Ödülü; Zengin Mutfağı ile 1977 İsmet Küntay Ödülü, Ankara Sanatseverler Ödülü, Tiyatro ’78 Dergisi Yılın Oyunu Ödülü; 1984 Ulvi Uraz Ödülü; Masalın Aslı ile 1979 Alman Gençlik Kitap Ödülü’ne layık görülmüştür.
Ayşegül Yüksek, Vasıf Öngören hakkında “Vasıf Öngören, Türk Tiyatrosunun 1960’larda gerçekleştirdiği atılım içinde, insanımızı tüm sıcaklığı ve canlılığı ile epik tiyatro yöntemini kullanarak yansıtmış bir tiyatro ustamızdır. Oyunlarındaki yalın dil, gülmeceye yatkın üslup ve toplumsalpolitik doğru içerik, sahne ile seyirci arasında kolayca iletişim kurmayı sağlamış, tüm oyunları, seyircisini düşünmeye yöneltmede çok başarılı olmuştur” değerlendirmesinde bulunmuştur.
ESERLERİ
OYUN: Göç (1967), Asiye Nasıl Kurtulur (1970), Almanya Defteri (Göç oyununun yeniden yazılmış biçimi, 1971), Oyun Nasıl Oynanmalı (1974), Zengin Mutfağı (1977).
ÇOCUK ROMANI: Masalın Aslı
