HAYATI
XVI. yüzyıl şairlerinden. Aslen Gelibolulu olan Vahidi, Karadavudzade Süleyman Çelebi’nin oğludur. Önceleri ilmiye mesleğini seçti, daha sonra zeyniye tarikatına girerek dünya işlerinden elini eteğini çekti. Yaşamı üzerine ayrıntılı bilgi yok. Latifi, Kanuni Sultan Süleyman dönemi şairlerinden Hayali’nin çağdaşı olduğunu söylüyor. En önemli yapıtı Kitab-ı Teva’if-i Aşere’yi 1522’de yazdığına göre, XVI. yüzyılın ilk yarılarında yaşamış olmalı.
Vahidi, tarikatlar ve tarikat mensupları konusunda önemli bilgiler verdiği Kitab-ı Teva’if Aşere (On Tarikatın Kitabı) adlı yapıtı dışında tasavvuf ile ilgili çeşitli yapıtların da sahibidir. Bursalı Mehmet Tahir, Vahidi’nin Saadetname ve Şifau’s Sudur adlı iki yapıtının daha olduğunu söylüyor. Ayrıca İstanbul kütüphanelerinde Vahidi adına kayıtlı yapıtlara rastlanıyor: Pend-name (Süleymaniye), Haza Kitab-ı Reşidiye yahut Kıssa-i Cüneyd, Gülistan-ı Vahidi. A. Sırrı Levend de Tecaribü’l İnsan adlı bir öğütler kitabının varlığından söz ediyor, ama Vahidi konusunda herhangi bir bilgi vermiyor. Aynı yapıt, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu’nda da, “Vahidi isminde bir zat tarafından yazılmıştır” biçiminde geçiyor. Vahidi’nin Kitab-ı Teva’if-i Aşere adlı yapıtının çeşitli kütüphanelerde Hace-i Cihan, Netice-i Can, Münakıb Hace-i Cihan adları ile geçtiği göz önüne alınarak adı geçen yapıtların incelenmesi gerekmektedir. Özellikle ahlaki yapıtlarının, aynı kitabın ayrı adlarla anılan çeşitli nüshaları olduğu da düşünülebilir. Kitab-ı Teva’if-i Aşere’nin yazılış amacını anlatırken pendname sözünü kullanmış olması da bu düşünceyi destelediğini gösteriyor.
Vahidi’nin bir diğer öneli yapıtı olan Cenanü’l Cinan, Peygamber’in ve Hz. Ali’nin sözlerini serlevha yapan, tercüme, şerh ve izah eden dini tasavvufi, didaktik küçük manzumelerden müteşekkil bir kitaptır. Bu sahada XIV. yüzyıldan bu yana gelen ananenin de devamıdır. İfadesi XVI. yüzyıl tekke şiirinin oldukça sade ve düzgün olanlarından biridir. Ancak bu yapıt, fazla yayılmış ve tanınmış bir kitap değildir.
ESERLERİ
- Kitab-ı Teva’if-i Aşere
- Cenanü’l Cihan
- Tecaribü’l İnsan
- Hace-i Cihan
- Netice-i Can
- Münakıb Hace-i Cihan
- Kıssa-i Seyyid Cüneyd
- Saâdetnâme, Gülistan
- Tecâribü’l-insân
- Dürc-i Lüġat
KAYNAKÇA: Vâhidî, Menāḳıb-i Ḫvoca-i Cihān ve Netīce-i Cān (nşr. Ahmet T. Karamustafa), Abdülbâki Gölpınarlı, “Menâkıb-ı Hâce-i Cihân”, TM, III (1935), s. 129-132; Günay Kut, “British Museum’daki Bazı Önemli Yazmalar ve Tevaif-i Aşere’den Taife-i Bektaşiyan”, TDAY Belleten (1971), s. 209-246.