HAYATI
Divan şairi. Divan Edebiyatı’nda Türki-i Basit (Yalın Türkçe) Basitname akımının öncüsüdür. Asıl adı Ahmet, mahlası ile Mahremi’dir. O çağda Galata’nın köylerinden biri olarak sayılan Tatavla’da doğduğu için Tatavlalı Mahremi adı ile ünlenmiştir. Doğum tarihi hakkında bir bilgi yoktur. 1535’te İstanbul’da yaşama veda etti.
Tatavlalı Mahremi, eğitimini tamamladıktan sonra Galata’da yirmi yıl kadar kadı naipliği yaptı. Galata kadısı Hasan Çelebi Selanik’e atanınca onunla birlikte Selanik’e gitti. Bir gemi ile İstanbul’a döndüğü sırada korsanların eline düştü, karısı ve iki çocuğuyla tutsak edildi. Daha sonda fidye getirip ailesini kurtarmak koşuluyla serbest bırakılınca Eğriboz adasına, buradan da Kızılhisar’da, arkadaşlarından şair Esiri ile karşılaştı. Yine o günlerde Seydi Ali Reis’le, Nakkaş Haydar da gemileriyle Kızılhisar’a geldiler. Arkadaşlarıyla karşılan Mahremi, sevinç içinde onlarla birlikte İstanbul’a döndü. Ama fidye için gerekli parayı topladığı sırada ansızın hayatını kaybetti. Ailesini, gerekli fidyeyi toplayarak Nakkaş Haydar kurtarmıştır.
XVI. yüzyılda gelişen Türki-i Basit hareketinin iki temsilcisinden biri olan Tatavalı Mahremi, basit Türkçe ile yazmayı Edirneli Nazmi’den önce ortaya atan isimdir. Bu nedenle de “milli lisan ve edebiyat akımının adeta ilk müjdecisi olarak kabul edebileceğimiz Mahremi için, Milli Edebiyat tarihimiz içinde çok önemli bir yer ayırmak zorunluluğundayız. Aruz ölçüsü ile, ama yalın, yabancı sözcüklerden arınmış bir Türkçe ile şiir yazması amaç edinen Mahremi’nin, şairliği üzerine herhangi bir düşünce yürütme olanağından ne yazık ki yoksunuz. Basitname adını vermiş olduğu yapıtı günümüze kalmamıştır. Aşık Çelebi’nin bir beytini andığı bu yapıtın niteliği de tam olarak bilinmiyor. Çağdaş kaynakların amacı yüzünden önemsemedikleri Mahrami’nin şiirleri günümüze kadar gelememiştir. Tezkirelerde geçen iki beyti, Edirneli Nazmi’nin Mecmuaü’n Nezair adlı yapıtında bulunan beş gazeli ise Türki-i Basit dışında kalan şiirleridir. Basitname’den:
“Gördüm seğirdir ol ala gözlü geyik gibi
Düştüm saç tuzağına bön üveyik gibi”
ESERLERİ
- Şehnâme: 12.280 beyit olan eser üç bölümden oluşmaktadır.
- Şütürnâme
- Mecmau’l-letâyif
- Tarabü’l-mecâlis
- Basîtnâme.
KAYNAKÇA: [Nihal] Atsız, XVinci Asır Şairlerinden Edirneli Nazmî’nin Eseri ve Bu Eserin Türk Dili ve Kültürü Bakımından Önemi, İstanbul 1934; Fuad Köprülü, Milli Edebiyat Cereyanının İlk Mübeşşirleri, Edebiyat Araştırmaları, s: 281, 287