HAYATI
1 Ocak 1930’da Muş’ta dünyaya geldi. 29 Haziran 1989 günü İzmit’te hayatını kaybetti. 1952 yılında Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Fransızca Bölümü’nden mezun oldu. Daha sonra devlet bursu ile gittiği Fransa’da Sornonne Üniversitesi’nde Fransız Dili ve Edebiyatı ile sesbilim üzerine yükseköğrenim gördü. Yurda döndükten sonra Hakkari, Trabzon ve Samsun liselerinde öğretmenlik ve Gazi Eğitim Enstitüsü’nde Fransız Dili ve Edebiyatı öğretim üyeliği yaptı. 1963-1965 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı Terbiye Kurulu’nda, Tercüme Kurulu’nda ve Tercüme Dergisi’nin çıkarılmasında görev aldı. Tahsin Saraç, 1971 yılındaki askeri darbeden sonra siyasal nedenler ile iki kez gözaltına alındı ve aklandı.
İlk şiiri olan Boğuntu 1954 yılında Varlık dergisinde çıktı. Varlık, Dost, Papirüs, Halkevleri, Türkiye Yazarları ve özellikle Türk Dili dergilerinde yayımladığı şiirleri ile adını duyurdu. Yunus Emre, Mahmut Şevket Esendal, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Orhan Asena ve S. Çağan gibi yazarların eserlerini Fransızca diline kazandırdı.
Tahsin Saraç’ın bazı şiirleri Fransızcaya çevrilerek Poemes Choisi (çev. Ayhan Özden, 1974) adı ile kitaplaştı. Şiirlerinde özenli bir Türkçe, titiz bir kurgu ve simgesel bir söyleyişle toplumsal sorunlara yönelerek, barış, yaşama sevinci, kavga, ölüm, özgürlük ve yaşadığımız çağın acıları gibi temaları işledi. Şiirlerinin en belirgin özelliği imge zenginliği ve şiirselliğini yeni sözcüklerle sağlamış olmasıdır.
ÖDÜLLER
- Günümüz Fransız Şiiri ile 1964 TDK Çeviri Ödülü
- “Direnmeler” ile 1970 TRT Sanat Ödülü
- Fransızcaya yaptığı çevirileri nedeniyle Fransız Hükümetince 1968 Legion d’Honneur Ulusal Liyakat Nişanı
- Macaristan Hükümetince 1976 “Endre Ady” Nişanı
- Beşinci Frank (F. Dürrenmatt) çevirisiyle 1978 Ankara Sanatsevenler Derneği En İyi Çeviri Ödülü
- 1988 Asya-Afrika Yazarlar Birliği Lotus Ödülü
ESERLERİ
ŞİİR:
- Bir Ölümsüz Yalnızlık (1965)
- Güneş Kavgası (1968)
- Direnmeler (1973)
- Poems Choisis (31 şiirin Fransızcaya çevirisi, Ayhan Özden ile, 1974)
- Güvercin Kasapları (1978)
- Bir Sevgiyi Görüntüleme (1980)
- Toplu Şiirler (1986).
ÇOCUK KİTABI:
- Balta Sapı (1963)
- Çolak Pehlivan (1963)
- Ağustos Böceği İle Karınca (1963).
ÇEVİRİ:
- Kurt Kardeşler (M. Aymée’den, 1958)
- Yerma (F.G. Lorca’dan, 1962)
- Ezgiler Ezgisi (J. Giraudoux’dan, 1963)
- Karı Koca ve Ölüm (A. Roussin’den, 1963)
- Çark (J.P. Sartre’dan, 1964)
- Kadınlar da Savaşı Yitirdi (C. Malaparte’tan, 1965)
- Profesör Taranne (A. Adamov’dan, 1965)
- Amerikan İmparatorluğu (C. Jullien, A. Gülersan ile, 1969)
- Okul Döneminde Çocuğu Yönetme (M. Reuchlin, N. Engez ile, 1970)
- Şiirler (S. Petö’den,1973)
- Günümüz Fransız Şiiri (1963, Çağdaş Fransız Şiiri adıyla, 1976)
- Beşinci Frank (F. Dürrenmatt’tan, 1979)
- Bütün Oyunları (F.G. Lorca’dan, A.T. Oazoğlu ile, 1982)
- Seçilmiş Şiirler (R. Char’dan, 1983)
- Rimbaud’nun Mektupları (1985)
- Kan ve Altın (E. Ady’den, 1992)
- Truva Savaşı Olmayacak (J. Giraudoux’dan, 1997).
SÖZLÜK:
- Çağrışım Yoluyla Fransızca-Türkçe Sözlük (F. Baldaş ile, 1959)
- Fransızca-Türkçe Argo Sözlüğü, 1966),
- Fransızca-Türkçe Büyük Sözlük (2 cilt, 1976)
- Fransızca Türkçe Okul Sözlüğü (1988).
DİĞER:
- Altın Bilezik (1963)
- Atatürk (1963)
- Az Tamah Çok Zarar Verir (1963)
- Aile Ocağı (1964)
- Erzurumda Aziziye Savaşları (1964)
- Âşık Veysel (1965)
- Çıplak Kayada Çimlenmek (1989).
ESER ÖRNEKLERİ
YARINSIZLIK
Bir ikindi dallarından süzülüyor güneş
Sulanmış serin caddelerinde kentin
Vitrinde gül kurusu bir gömlek…
Bakıyorsun…
Birden, göğsünde bir yıldırım acı
Düşmek, kaldırıma yığılmak
Çirkinlikler ötesi… İğrenç
Bir manda bakışında çakılıp kalmak
Kara utancından güçsüzlüğün
Yürüyorsun, düşlerin ve gölgenle
Kafanda en sıcağı kavgaların
Büyüyor göz bebeklerin bir ışıltıyla…
Birden, olgun bir karpuz gibi çatlamak damardan
Taş kesilmek bir suskuda
Ne de çok söyleyeceklerin varken.
Dağ çiçeği kokusunda bir bahar
Yürek yeni sevilere uç sürmüş
Yeşil yaprak bakışı sevdiğinin
Eğilip bir mutluluğu söylerken
Ağzı kenetlenivermek
Dişlerde, ısırılmış son sözcük parçası
Donmak yoğun bir duygunun mosmorluğunda
Şöyle kavak gölgeli bir bozkır akşamı
Rakısamışım
Yanık ezgilerle kesmiş için dışın
Tam bardağa uzanırken ellerin
Yığılmak bir boşluğa
Ölümlülüğün simgesi kesilmek
Varla yok arası kılıç ağzı gibi dengede
Uzanmışsın ak döşeğine
En uzak evrenlere düş salmışsın
Kapanmış göz kapakların yıldızlı bir geceye
Ve sabah, uyanmamak bir daha
Bir hiçlik yığını, beklemek
Uçup gitmiş sıcaklığının buz kalıbında
KAYNAKÇA: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, c. IV, s. 92; “Saraç, Tahsin”, TDEA, VII, 461; Özkırımlı, TEA, IV, 1016; Necatigil, İsimler, 321; Kurdakul, Sözlük, 527-528; Karaalioğlu, 473-474.