HAYATI
XV. yüzyıl şairlerinden. Asıl adı Şeyh Hamid-i Veli. 1331’de Kayseri’de dünyaya geldi. 1413’te Darende’de yaşama veda etti. Mezarı Darende’de kendi adı ile anılan caminin haziresindedir. Musa Şemseddin adlı bir şeyhin oğludur. Bursa’da fırıncılık yaptığı için Somuncu ya da Ekmekçi Baba adı ile anılır. Şeyh Hamîd-i Velî, Hamîd-i Kayserî, Hamîd-i Aksarayî, Somuncu Koca, Ekmekçi Koca ve Somuncu Baba olarak da bilinir. Osmanlı kuruluş dönemi ünlü mutasavvıfı ve alim. Aynı zamanda Bayramiyye Tarikâtı kurucusu Hacı Bayram Veli’nin de hocasıdır. Safevîyye Tarikâtı’nın Anadolu’ya yayılmasında etkin faaliyetlerde bulunmuş büyük bir mutasavvıftır.
Somuncu Baba’nın hayatı hakkında bildiklerimiz menkıbelerden öğrendiklerimizle sınırlıdır. Tahsil çağı gelince doğduğu şehir Kayseri’den ayrılarak Şam, Tebriz, Erdebil gibi pek çok şehir dolaştı. Erdebil’de Şeyh Seyfeddin İshak’ın torunlarından Alaeddin Ali Erdebili’ye intisab etti. Burada kısa bir süre içinde zahiri ve batıni ilimleri öğrendi. Daha sonra manevi bir işaret ile gitti ve burada fırıncılık yapmaya başladı. Yıldırım Beyazıt’ın yaptırdığı Ulu Cami’nin açılışı sırasında Emir Sultan’ın ısrarı üzerine camide ilk hutbeyi Somuncu Baba okudu. Bu olaydan sonra Bursa halkının kendisine aşırı ilgi karşısında “sırrının faş olduğunu, dile düştüğünü” söyleyerek, birkaç müridi ile birlikte Bursa’dan ayrıldı. sonraki yıllarda Aksaray’a yerleşen Somuncu Baba, Aksaray’da bir süre kaldıktan sonra müritlerinden olan Numan (Hacı Bayram Veli) ile önce Şam’a, oradan da Mekke’ye hacca gitti. Dönüşünde Darende’ye geldi ve burada Hıdırlık mahallesine yerleşti. Bu tarihten sonra vefat edinceye kadar irşadla meşgul oldu.
Yunus Emre tarzında bazı ilahiler söyleyen Somuncu Baba’nın XV. Yüzyıl Anadolu’sunda gelişen dini – tasavvufi edebiyat açısından önemi ise, daha çok kendisi tarafından yetiştirilen müritleri açısındandır. Bu müritlerden özellikle Hacı Bayram Veli’nin kurmuş olduğu Bayramiye tarikatı, toprağa bağlı Anadolu halkının esaslarını dinden alacağı sağlam bir fütüvvet ahlakının yayılmasına yol açtı.
ESERLERİ
Somuncu Baba’nın kitap haline gelmiş herhangi bir eseri yoktur.
ESER ÖRNEKLERİ
I
Senden dolu iki cihan
Oldum zuhurunda nihan
Ger bulmayam seni iyan
Ya Rab n’ola halüm benüm
*
Dilde kanaat olmaya
Zuhd ile taat olmaya
Senden hidayet olmaya
Ya Rab n’ola halüm benüm
*
Şol gün ki mizan kurıla
Hak tapusunda durıla
Halayık oda sürile
Ya Rab n’ola halüm benüm
*
Ağlarum üşde zar ile
Kaldım diriğ ağyar ile
Bilişmedüm sen yar ile
Ya Rab n’ola halüm benüm
*
Hamidi’nin gözünün yaşı
Doldurur dağ ile taşı
Bilmem n’idem garib başı
Ya Rab n’ola halüm benüm
II
Biz ol uşşak-ı sarbaruz
Akıl rüşd bize yar olmaz
Mey-i ışk ile sermestüz
Bize hergiz humar olmaz
*
Bizüm gülşendeki güller
Dururlar taze solmazlar
Hazan olup dökülmezler
Zemistan ü bahar olmaz
*
Diriyüz daim ölmeyüz
Karanularda kalmayuz
Çürüyüp toprak olmayuz
Bize leyl ü nehar olmaz
*
Şarabı ışkı çün içdük
Feragat mülkine göçdük
Yanup ışkunla tutuşduk
Bize tahrik-i bal olmaz
*
Bizüm illerde ay ü gün
Sebat üzre durur daim
Televvün işirüp ana
Gehi bedr ü hilal olmaz
*
İrelden şems nurına
Vücudunda zerreden katra
Ne katra ayn-ı bahr oldı
Ana ka’r ü kenar olmaz
*
Bırak ey Hamida varı
Görem dirsen sen ol yarı
Göricek tecellayı
Andan özge kemal olmaz
KAYNAKÇA: Ferit Devellioğlu / Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (2000), İskender Pala /Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü (2000), Bursalı Mehmed Tahir / Osmanlı Müellifleri I (1972), Şeyh Hamid-i Veli (Somuncu Baba), Mehmet Yılmaz / Edebiyatımızda İslami Kaynaklı Sözler (1992)