HAYATI
Divan şairi ve tarih yazarı. İstanbul’da dünyaya geldiği bilinen Sami’nin doğum tarihi hakkında herhangi bir bilgi yok. 1733’te vefat etmiş ve Yeni Ali Paşa camine gömülmüştür. Ölümüne:
“Mustafa Sami Efendi ede cennete makam”
mısra-ı tarihi düşülmüştür. Asıl ismi Mustafâ’dır. Diğer isminin “Mehmed” olduğu sadece bir kaynakta belirtilmiştir. Arapça emini Osman Efendi’nin oğludur. Kalemden yetişen Sami, ruznameci, piyade mukabelecisi ve vakanüvis oldu. Bazı kaynaklarda hattat olduğu da belirtilir.
Dönemin usta şairlerinden biri olarak kabul edilen Sami’nin Divan’ı 1837’de basıldı. Vakanivüs olduğu tarihten başlayarak müsvedde halinde bulunan tarihi kendisinden sonra gelen Suphi tarafından düzenlendi. Sami’nin tarihini de kapsayan Suphi Tarihi’nin basımı 1784’tedir.
ESERLERİ
- Divan
- Sami Tarihi
- Şakir ve Subhi
ESER ÖRNEKLERİ
SAMİ DİVANI’NDAN
GAZELLER
GAZEL I
Bezm-i pak-i hüsne ziverdir o zülf ü hal ruh
Dud-ı anber micmer-i zerdir o zülf ü hal ü ruh
Gerden-i billurun üzre guyıya bir şişede
Sünbül ü şebbu gül-i terdir o zülfü ü hal ü ruh
Dağ-ı gam sevda-yı ser tab-ı ciğer gitmek muhal
Dilde kim daim musavverdir o zülf ü hal ü ruh
Şu’le aha sipend olmak süveyda-yı derun
Yada geldikçe mukarrerdir o zülf ü hal ü ruh
Gülşen-i hüsn içre dam ü dane-i aşub ile
Mürg-i cana kayd-ı diğerdir o zülf ü hal u ruh
Halka-i cim-i cemali nokta-i nur üzredir
Safha-zib-i ruh-ı dilberdir o zülf ü hal u ruh
Kıldı hüsn-i şahid-i nazmı dü-bala Samiya
Çün redifimle mükerrerdir o zülf hal ü ruh
GAZEL II
Ah-ı şerer-feşan ki dil ü sineden çıkar
Piçide ejdeha gibi gencineden çıkar
Etsen nigeh bu cazibe-i hüsn ü an ile
Aksin derun-ı hane-i ayineden çıkar
Reng-i ta’alluk elbise-i nazdan bedid
Ruy-ı ferağ hırka-ı peşmineden çıkar
Ma’na-yı ayş u nükte-i gülgeşt-i bağzar
Terkib-i nüsha-i şeb-i azineden çıkar
Nazmım o lu’lu-yı sadef-aguş-ı feyzdir
Sami muhit-i hatır-ı bi-kineden çıkar
GAZEL III
Ne feyz-i zühd ü ne şeyh-i diyardan gördük
O haleti ki mey-i hoş-güvardan gördük
Me’al ukde-i piçiş-numa-yı ümmidi
Nühufte şive-i ebru-yı yardan gördük
Çü serv serkeş olan peşt olur hakikatte
Bu sırrı ayine-i cuybardan gördük
Şinaveran garik ü şikeste keşfiler
Telatum-ı yem-i aşkı kenardan gördük
Teravet-i çemen ü nuş-ı mey leb-i derya
Tamam-ı alem-i abı Hisardan gördük
Hilaf-ı cins ile sohbet neticesiz idügin
Cevab-ı bi-saded-i kuhsardan gördük
Vera-yı perde-i vahdet ne olduğun zahid
Derun-ı hırka-i peşmine-tardan gördük
Bu feyz-i natıka-i ruh-bahşi ey Sami
Zuhur-ı neş’e-i evvel-bahardan gördük
KAYNAKÇA: Kutlar, Fatma Sabiha (1996). Arpaemîni-zâde Sâmî Dîvânı: Tenkitli Metin-İnceleme-Özel Adlar Dizini I-II. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Kutlar, Fatma Sabiha (hzl.) (2004). Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî, Dîvân. Ankara. 247-249
