HAYATI
Şair. 1718’de Balıkesir’de dünyaya geldi. 1782’de İstanbul’da yaşama veda etti. Mezarı Fatih’tedir. Babasının adı Abdülaziz’dir. Yirmi yaşına kadar memleketinde okuyan Salahi Efendi, öğrenimini tamamlamak için İstanbul’a geldi. Burada bir yandan öğrenimini sürdürdü, bir yandan da Tahvil kalemine devam etti. Oradan Hekimoğlu Ali Paşa’nın devan efendiliğine atandı ve paşa ile birlikteb çeşitli vilayetlerde dolaştı. Şeyh Cemaleddin-i Uşşaki’ye bağlanınca bu görevinden ayrıldı, yedi yıl kadar inzivaya çekildi. Daha sonra III. Mustafa dönemi ileri gelenlerinden Tahir Ağa’nın Fatih’te yaptırdığı tekkenin şeyhi oldu. Bu tekkenin bahçesinde toprağa verildi.
Salahi Efendi manzum, mensur, telif ve çeviri olmak üzere altmışa yakın ürün vermiştir. Hadis, fıkıh, tasavvuf, dil ve edebiyat alanlarında kaleme aldığı bu kitaplar çoğunlukla çeviri ve şerhidir. Ayrıca Mevlana, Niyazi-i Mısrı, Eşrefoğlu Rumi gibi ünlü mutasavvıfların yapıtlarını da şerh etmiştir. Şiirleri tasavvuf etkisindedir. Elimizde iki yüz dört na’tına kapsayan eksik bir Divan’ı bulunmaktadır. Osmanlı Müelliflerinde elli yedi kıtası kayıtlıdır. Bunlar arasında Kava’idü’l-İrab tercüme ve şerhi, İbu Hişam El Ensari’nin Arap grameri ile ilgili olan yapıtı, Mefatih-i Deriye adlı Farsça kavaid kitabın şerhi, Riyazü’l Kava’id, Hamdun’un Makamat-ı Hamidiye adlı retorik kitabının çeviri ve şerhi de belirtilebilir.
ESERLERİ
Şiir:
- Dîvân-ı Nuût-ı Salâhî (Haz. Mehmet Akkuş, 1999)
- Dîvan.
Tasavvuf:
- Gül-i Sadberg
- Mir-’âtü’l-A’lâm ve Mişkâtü’l-Ahlâm
- Mir’ât-ı Esmâ
- Cevâhir-i Tâc-ı Hilâfet
- Usûl-i Evrâd-ı Uşşâkiye
- Medâr-ı Mebde ve Meâd
- Mecma-ı Fenn-i Zerâfet
- Izhâr-ı Esrâr
- Tuhfetü’l-Uşşâkiyye
- Bazı Ayetlerin Tefsîri
Mektuplar:
- Risâle-i Regaibiyye
- Hilye-i Hasaneyni’l-Ahseneyn
- Etvâr-ı Seb’a
- Esâmî-i Hulefâ
- Mevlid ve Mi’râciyye.
Şerh:
- Riyâzü’l-Kavâid
- Mevâkiu’-Nucûm Şerhi (İbn Arabî’ye)
- Miftâhu’l-Vücûdi’l-Ekber
- Zeylü’l-Kitâb
- Risâle-i Kudsiyye Terceme ve Şerhi, Muh-tasaru’l-Menâr Şerhi
- Elli Dört Farz Şerhi
- Şâfiye Şerhi
- Mes’ele-i Acz fî Ma’rifetillâh Şerhi
- Muhzır-ı Kavâid-i İ’râb
- Tercümetü’l-Aşk
- Şerh-i Rubâiye-i Ebî Saîd.
Çeviri:
- Havzu’l-Hayât Tercümesi
- Usûl-i Hadîs Şerhi Tercümesi
- Risâle-i Gavsiyye Tercümesi
- Risâle-i Vücûd Tercümesi
- Tercüme-i Arûz-ı Tebrîzî
- Hz. Ali Dîvanı Tercümesi
- Risâle-i Ahadiye Tercümesi (İbn Arabî’ye)
- Kasîde-i Bürde Tahmis ve Tercümesi (Bûsirî’den)
- Kasîde-i Münferice Tercümesi.
KAYNAKÇA: Akkuş, Mehmet (2002). Abdullah Selâhaddîn-i Uşşâkî Hz. Peygamber’e Na’tlar Dîvân-ı Nu’ût-ı Salâhî. İstanbul: Şelale Yay, Bursalı Mehmed Tahir / Osmanlı Müellifleri I (1972)
