HAYATI
Tezkireci ve divan şairi. Edirne’de dünyaya geldiği bilinen Rıza’nın doğum tarihi hakkında herhangi bir bilgi yok. 1671’de Edirne’de vefat etmiş ve burada toprağa verilmiştir. Edirne’nin tanınmış bir ailesinden olduğu, Zehrimarzade sanı ile anıldığı bilinmektedir. Öğrenimini Edirne’de yapmış, daha sonra müderrislik ve naiplik görevlerinde bulunmuştur. Rıza’nın son görevlerinden biri Uzunköprü müftülüğüdür.
ESERLERİ
Divan’ı olduğu söylenen, ama bugüne kadar Divan’ına rastlanmayan Rıza, şairliğinden çok, kendi adı ile anılan Tezkiresiyle tanınmıştır. İki bölüme ayırdığı yapıtının 1898’de eksik bir basımı yapılmıştır. Siyer-i Veysî’ye Zeyl adlı bir yapıt da Rızâ’nın mürettep bir Dîvân ve Tezkire’sinden başka Veysî’nin Siyer’ine zeyl (ek) yazdığı da kaynaklarda belirtilir.
ESER ÖRNEKLERİ
DİVANDAN
GAZELLER
GAZEL I
Ezel bezm-i eleste vardur işreti Mevlevilerde
Görildi neş’e cam-ı mahabbat Mevlevilerde
Bulunur pirden ser-i hilafet Mevlevilerde
Açılur pirden ser-i hilafet Mevlevilerde
Olurlar anun içün vasıl-ı dergah-ı sübhani
Reh-i adaba var kılmak ri’ayet Mevlevilerde
İdenler serfürü sıdka den-i dünyaya baş eğmez
Gören çokdur bu veçhile inayet Mevlevilerde
Çıkar hubb-ı sivayı sana baş eğsün yine dünya
Bulanlar böyle buldı pire vuslat Mevlevilerde
Teveccüh üzredür pire kudüm ışkını beklerler
Rıza dünyaya baş eğmez isabet Mevlevilerde
GAZEL II
Nigâh itmez dil-i zâra o mest-i nâz-ı müstagnî
Cihâna gelmemişdür böyle bir mümtâz-ı müstagnî
Elünden düşmez ey şûh-ı cihânum câm-ı istignâ
Dem olur ölür ammâ âşık-ı ser-bâz-ı müstagnî
Niçün ol gamzeler ahvâlümi igmâz-ı ayn eyler
Acebdür fitne-i ‘âlem olan gammâz-ı müstagnî
Teselsül buldı feryâdum şeb ü rûz eylemem ârâm
Figân ü nâlemün âhengine her sâz-ı müstagnî
Tekâsül eylese sayd-ı dilünde gamze âdetdür
Şikâregâh olur öldür Rızâ şeh-bâz-ı müstagnî
GAZEL III
Sofi bakup da sanma tehi Mevlevileri
Hakk’a yitürdi şah rehi Mevlevileri
Kıldurdı şah olduğuna bak delaleti
Başına giydiği külehi Mevlevileri
Sadr-ı felek ki matla’-ı envar-ı ışkdur
Mihr eyleye tulu-i mehi Mevlevileri
Bak devr-i gülde tev’em olursa neva-yı ney
Bülbül ider bu çar-gehi Mevlevileri
İklim-i ışka hayme-i tennure taht-gah
Dirler meleğün oldı şehi Mevlevileri
İklim-i nur-ı ışka nazar kıldurur Rıza
Bak da sema’ da her nigehi Mevlevileri
KAYNAKÇA: Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay, Zavotçu, Gencay (hzl.) (2009). Rızâ Tezkiresi İnceleme-Metin. İstanbul: Sahhaflar Kitapsarayı.
