HAYATI
Şair ve tarih yazarı. Mustafa Rahmî Efendi, şâir ve vakanüvis olup Kırım Bahçesaraylıdır. Kırımî Rahmî Efendi adıyla bilinir. Doğum tarihi hakkında kesin bir bilgi bulunmayan Rahmi Efendi’nin Kırım’da bulunan Behçesaray’da dünyaya geldiği bilinmektedir. 1752’de İstanbul’da yaşama veda etmiş ve Edirnekapı’da toprağa verilmiştir.
Öğrenimini Kırım’da tamamlayan Rahmi Efendi, daha sonra İstanbul’a geldi ve Damat İbrahim Paşa’ya bağlandı. Ardından onun oğlu Mehmet Paşa’nın defterdarlığına, bir söylentiye göre de Tersane katipliği görevine getirilen Rahmi Efendi, 1747’de İran’a büyükelçi olarak gönderilen Kesriveli Hacı Ahmet Paşa’nın maiyetinde vakanüvis ve mektupçu olarak bulundu. İstanbul’a döndükten sonra, yine tersane katibi iken vedaya yakalandı ve hayatını kaybetti.
XVII. yüzyılın ilk yarısında şair olarak ün kazanmış olan Rahmi Efendi, özellikle tarih manzumeleri ile tanındı. Bir atasözü gibi günümüze gelen şu beyit Rahmi Efendi’ye aittir.
“Abisten-i safa vü kederdir leyal hep
Gün doğmadan meşime-i şebden neler doğar” (Gün doğmadan neler doğar, günümüzde kullanılan atasözüdür)
Ama asıl, sefaret alayının padişahın önünden geçişinin betimlenmesi ile başlayan ve dönüşlerine kadar yaşanan tüm olayları kendi gözlemlerine dayanarak kaydetmiş olduğu “İran Sefaretnamesi” adı yapıtı tarihsel olarak büyük önem taşır. Özellikle İran’da Nadir Şah’ın öldürülmesi ile sonuçlanan karışıklıkların, olaylara tanık olan birinin kaleminden verilmiş olması da eserin ayrıca dikkate değer özelliğidir. Rahmi Efendi’nin yapıtlarında kullandığı dil ise oldukça ağır ve süslüdür.
ESERLERİ
Rahmi Efendi’nin Divan’ı ve İran Sefaretnamesi basılmadı. Dîvân’ı, Süleymaniye Kütüphanesi Hamidiye 1094, Yahya Tevfik Efendi 299, Esad Efendi 2640 numaralar ile Selim Ağa Kütüphanesi 918; İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emîrî Manzum Eserler 167; Bayezid Umumi Kütüphanesi 5796; İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi T. 523 ve T. 2007 numaralarda kayıtlıdır. İran Sefaretnamesi için şu yapıta başvurulabilir: Faik Reşit Ünal, Osmanlı Sefirleri ve Seyahatnameleri, s:86, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1968.
KAYNAKÇA: Faik Reşit Ünal, Osmanlı Sefirleri ve Seyahatnameleri, s:86, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1968, Bursalı Mehmed Tâhir (1333-42). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-ı Amire. III/57-58, Müstakimzade Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. (Tıpkı Basım).Ankara: KB Kütüphaneler Genel Müdürlüğü. 230, İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şuarâ – Sâlim Efendi..Ankara: AKM Yay.