HAYATI
12 Ocak 1931 günü İstanbul’da dünyaya geldi. 1950-1953 yılları arasında kaleme aldığı eserlerinde Ergun Tosun imzasını kullandı. Avukat ve milletvekili Emrullah Nutku ile Nezihe Hanım’ın oğludur. 1950’de Robert Koleji’ni bitirdikten sonra 1956’da Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden mezun oldu. Almanya’da Georg-August Üniversitesi’nde tiyatro eğitimi aldı. 1959’da Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi’ne asistan olarak girdi; 1961’de doktor, 1967’de doçent, 1974’te profesör oldu. 1976’da İzmir’e yerleşerek Güzel Sanatlar Fakültesi’nde Tiyatro Bölümü’nü kurdu; aynı fakültede bir süre dekanlık yaptı. Kurucusu olduğu Sahne ve Gösteri Sanatları Bölümü’ne 1981 yılında başkan oldu. 1990’da kurduğu İzmir Şehir Tiyatroları’nın genel sanat yönetmenliğine atandı. 1998’de yaş haddinden emekli olmasına rağmen öğretim üyeliğini sürdürdü. Amerika’da pek çok üniversitede ders ve konferans verdi, seminerler düzenledi. Yeni Mavi, Değişim, Tiyatro, Tiyatro Araştırmaları Dergisi ve Deney dergilerinde yöneticilik yaptı. Tiyatro ve Televizyon Yazarları Derneği, Türk Dil Kurumu (1959), Milletlerarası Tiyatro Enstitüsü, Tiyatro Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dil Derneği, İstanbul Amerikan Kolejliler Derneği, İstanbul Amerikan Kolejliler Derneği, Atatürkçü Düşünce Derneği, PEN Yazarlar Derneği gibi çok sayıda sivil toplum kuruluşunun üyesidir.
Özdemir Nutku, ilk şiir kitabını yayımladıktan sonra 1952 yılında Mavi dergisinde göründü ve ardından bu derginin son sayılarının yayımını da üstlenerek “Mavi Hareketi” ismi ile anılan oluşuma katıldı. 1953 yılından itibaren Pazar Postası, Seçilmiş Hikayeler, Dost, Varlık, Yeditepe, Milliyet Sanat, Gösteri ve Sanat Olayı gibi pek çok dergi ve gazetede 1800’ün üstünde yazı yayımladı. Türk tiyatro tarihine ilişkin araştırmaları ve kuramsal tiyatro çalışmaları ile tanındı.
Özdemir Nutku, Encyclopedia of İslam (Hollanda), World Encyclopedia of Contemporary Theatre (Kanada), Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nin yazarlarındandır.
1947 yılında ilk profesyonel rolünü oynayan Özdemir Nutku, 1949’da ilk piyano konserini verdi. 1950’li yıllarda caz piyanisti olarak tanındı. Senaryolarını kaleme aldığı iki bölümlük “Muhsin Ertuğrul” (1989) ve on bölümlük “Türk Tiyatrosu” belgeselleri TRT’de gösterildi. Oyun sahneleme hocası ve ve tiyatro yönetmeni olarak yüze yakın oyun sahneledi.
Özdemir Nutku, 1965’te Erlangen’de (Almanya) düzenlenen Uluslararası Tiyatro Şenliğinde Savaş Oyunu’nu sergilemesindeki başarısı için En İyi Yönetmen Ödülünü, 1965’te Nancy (Fransa) Uluslararası Tiyatro Şenliğinde Pabuççu Ahmet’in Maceraları’nı sahnelemesindeki başarısı için Özel Mansiyon, 1967 Nancy Uluslararası Tiyatro Şenliği G. Dilmen’in Midas’ın Kulakları oyun düzeni için Özel Bröve, 1979’da Meddahlık ve Meddah Hikâyeleri adlı kitabı için Millî Kültür Vakfı Büyük Edebiyat Ödülünü, 1984’te Ulvi Uraz Tiyatro Ödüllerinde En İyi Yönetmen Ödülünü, 1989’da Tiyatro ve TV dalında Türkiye Yazarlar Birliğinin Tiyatroya Katkı Ödülünü, 1991’de Salihli Belediyesinin Dionsos Büyük Ödülünü, 1993’te Kültür Bakanlığının Tiyatro Araştırma-İnceleme Ödülünü aldı.
Ayten Sönmez, Özdemir Nutku hakkında Özdemir Nutku’nun akademik bir dille ve tiyatro bölümlerinde okutulmak üzere kaleme alınan kitabı da, ‘bütün sanatları kullanıp uyumlu bir bireşime götüren tek sanat’ olan tiyatro ya da dram sanatına dair bir kılavuz özelliği taşıyor… Teknolojik gelişmenin sanatı baskı altına aldığı böylesine bir çağda, insanları ‘sadece seyreden’ konumundan çıkarmaya yönelen tiyatro, ‘sürekli yeniden doğduğu için ölümsüzdür’ diyen Özdemir Nutku’nun kitabı da, sürekli yeniden yaratacaklar için ciddi bir katkı niteliğinde” değerlendirmesini yapmıştır.
ESERLERİ
ŞİİR: Eller (1952), Üç Nokta (1954), Bölük Yaşantı (1957), Bir O Kuşlar (1996).
ARAŞTIRMA-İNCELEME: Tiyatro ve Yazar (1960), Modern Tiyatro Akımları I (1963), Oyun Yazarı (1965), Tiyatro Terimleri Sözlüğü (H. Taner, M. And’la, 1966), Stanislavski’nin Sahneye Koyduğu Martı (1968), Darülbedayi’nin Elli Yılı (1969), Dünya Tiyatrosu Tarihi I-II (1971-72), IV. Mehmet’in Edirne Şenliği (1972), Tiyatro Yönetmeninin Çalışması (1974), Türkiye’de Brecht (1976), Yaşayan Tiyatro (1976), Meddahlık ve Meddah Hikâyeleri (1978), Sahne Bilgisi (1. Cilt: 1980; 2.cilt: 1984), Dram Sanatı (1983), Gösterim Sanatları Terimleri Sözlüğü (1983), Uzatmalı Gerçekler (1986), Benden Sonra Tufan Olmasın (Muhsin Ertuğrul’un Anıları. E. Sevinçli ve M. Tuncay’la, 1989), Zümrüdüankanın Külleri (1991), Theatre in Türkey (S. Şener ve A. Yüksel ile, 1991), Zeynep’in Tiyatro Kitabı (çocuklar için, 1983), Sermet Çağan: Bütün Oyunları (1993), Duvardaki Mavi Kuş (1994), Gerçeklerin Düşleri (1994), Gecenin Maskesi (1995), Oyunculuk Tarihi (cilt, I. 1995), Tarihimizden Kültür Manzaraları (1995), Oyun-Çocuk-Tiyatro (1998).
OYUN: Merdiven (1962), Köprü (1964), Savaş Oyunu (1968, Almancası: Kriegsspiel, 1965), Çiçek (mimodram, oyun, 1967, Nancy), Söylev (1973), Büyükbaba (1992). KOLAJ: Kül Altındaki Kor (Çekhov-Nutku, 1993).
SENARYO: Muhsin Ertuğrul (Kültürel belgesel, dramatizasyon 20 dakikalık tv senaryosu; gösterim: TRT-Ankara, 1989), Türk Tiyatrosu (Kültürel belgesel dramatizasyon. 40’ar dakikalık 10 diziden oluşan tv senaryosu, gösterim: TRT 2, Ankara, 1991).
ÇEVİRİ: Çağdaş Amerikan Şiirleri (Tarık Dursun K. İle, 1956), Yolculuk Günlüğü (B. Curipeschitz’den, 1977), Göktaşı (F. Dürrenmatt’tan, 1979), Romeo ve Juliet (W. Shakespeare’den, 1985), Oyuncu: Yönetmenin Elinde Yaratıcı Bir Özne ya da Araç (M. Dietrich’ten, 1985), Othello (W. Shakespeare’den, 1985), Kral Lear (W. Shakespeare’den, 1986), Yeter ki Sonu İyi Bitsin (W. Shakespeare’den, 1988), Onikinci Gece (W. Shakespeare’den, 1988), At (J. Hay’dan, 1991), Tiyatrocu (T. Bernhard’dan, 1992), Edirne Günlüğü (J. Covel’den, 1994), Weisman ile Kızılyüz (G. Tabori’den, 1994), Bir Casusa Ağıt (G. Tabori’den, 1994), Çizme ve Çorapları (H. Achternbusch’ten, 1994), Dram Sanatının Alanı (M. Esslin’den, 1996), Sezuan’ın İyi İnsanı (B. Brecht’ten, 1998), Simone Machard’ın Hayalleri (B. Brecht’ten, 1998), Kafkas Tebeşir Dairesi (B. Brecht’ten, 1998)