HAYATI
20 Nisan 1923’te İstanbul’da dünyaya geldi. 28 Ağustos 2015 günü Muğla’da tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti. Türk edebiyatının ilk gerçekçi yazarlarından biri kabul edilen Ebubekir Hazım Tepeyran’ın torunudur.
Ortaöğrenimini İstanbul’da çeşitli Fransız okullarında ve İstiklal Lisesi’nde tamamladı. Bir süre İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde ve aynı üniversitenin Edebiyat Fakültesi Fransız Filolojisi Bölümü’nde öğrenim gördü. Yüksek öğrenimini yarıda bırakarak kendini yazın hayatına verdi. Bir yıl Servetifünun-Uyanış dergisinin sekreterliğini yaptı. 1947-1951 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosu’nda görev aldı. Yeni Sabah, İkdam, Ulus, Vatan gazetelerinde deneme, eleştiri ve günlük fıkra yazarlığından sonra Cumhuriyet ve Milliyet gazetelerinde köşe yazarlığı yaptı.
Oktay Akbal yazın hayatına öykü ile başladı. Bu türde kaleme aldığı ilk eserleri Ateş ve Çocuk Duygusu dergilerinde yayımlandı. Ayrıca Binbir Roman, Çocuk Haftası ve Yıldız dergilerinde çevirileri yer aldı. Daha sonra eserleri Vakit ve Sanat-Edebiyat gazeteleri ile Varlık, Gösteri ve Türk Dili dergilerinde çıktı.
Savaşın yaratmış olduğu bunalımlar karşısında yaşama özgü acıları, yoksunlukları ve küçük serüvenleri işleyen öykülerinden oluşan ilk kitabı “Önce Ekmekler Bozuldu” büyük ilgi ile karşılandı. Daha bu dönemde anlatıma özgü kazanımlar elde eden Oktay Akbal, bir yanda Sabahattin Ali, öte yanda Sait Faik Abasıyanık tarafından temsil edilen iki uç arasında kişiliğine koruyarak çıkmasını bildi. 1950’li yıllardan sonra kaleme aldığı öykülerinde ise temel olarak anılar, düş kurmalar, iç diyaloglar ve çağrışımlar ile bireyin dünyasını kurma özelliğine bağlı kaldı ve bu öykülerinde otobiyografik özellikler önemli bir yer tuttu. Günlük yazılarında ise Akbal, hızla değişen toplumun sorunlarına Kemalist öğreti ışığında çözümler sunmaya çalışan bir yazar olarak göründü.
Oktay Akbal, “Suçumuz İnsan Olmak” adlı eseri ile 1958 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü’ne; “Berber Aynası” ile 1958 Sait Faik Hikaye Armağanı’na ve 1993 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü’ne layık görüldü.
“Akbal’ın fenomenolijiden değilse bile Gide, Camus, Sartre gibi yazarlardan, dönemin sanat alanındaki gözde akımı varoluşçuluktan belli ölçüde etkilenmediğini söylemek güç. Ama onu bu iki akımı birer kaynak olarak yeğlediği, kesin biçimde söylenemez. Üstelik birey ekseninde geliştirilen anlatılarda bu türden kavramların belli akımlara bağlı yazarlar kadar tüm sanatçıları ilgilendiren genel kavramlar durumuna gelmeleri de çok doğaldır. Bu koşutluk, Dostoyevski’nin yapıtlarıyla psikalaniz ya da varoluşçuluk arasında kurulan koşutluk gibi de düşünülebilir. Varoluşçu yapıtların patetik mayasına çok şey katan trajik çatışmalı durumların Akbal’ın anlatılarında aynı kesinlik ve süreklilikle görüldüğü söylenemez. Akbal’da “ben’in çıkışsızlığı” içinde aranacak bu trajik durum bile, yumuşak, etkisini yitirmiş, hatta trajik niteliği öne çıkmayan bir durumdur. Onun insanları, “insan olmak suçu” ile çatışmalı durumlar yaşarken bile, bunu ayrımsadıklarında, trajik olanı yaşamaktan çok “ne yapalım, durum bu” sonucu ve bilgisine ulaşırlar. Bu bağlamda onun kişileri, trajikten çok dokunaklı bir durum yaşarlar.” (Raif Özben).
ESERLERİ
HİKÂYE: Önce Ekmekler Bozuldu (1946), Aşksız İnsanlar (1949), Bizans Denesi (1953), Bulutun Rengi (1954), İkisi (ilk iki hikâye kitabının yeni baskısı, 1955), Berber Aynası (1958, Bulutun Rengi adlı kitabındaki öyküleri de eklenerek, 1999), Yalnızlık Bana Yasak (1967), Tarzan Öldü (1969), İstinye Suları (1973), İlk Yaz Devrimi (1977), İki Çocuk (1979), Karşı Kıyılar (yeni hikâyeleriyle Tarzan Öldü’nün 2. basımı, 1979), Hey Vapurlar Trenler (1981), Lunapark (1983), Bayraklı Kapı (Bütün Hikâyeleri dizisinin ilk kitabı, 1986), Akşam Kuşları (Bütün Hikâyeleri, 1988), Ey Gece Kapını Üstüme Kapat (1988), Hücrede Karmen (1998). İlkyaz Devrimi (2000).
ROMAN: Garipler Sokağı (1950), Suçumuz İnsan Olmak (1957), İnsan Bir Ormandır (1975), İki Roman (Suçumuz İnsan Olmak ve İnsan Bir Ormandır’ın birlikte basımı, 1982), Düş Ekmeği (1983), Batık Bir Gemi (1997), Aşksız İnsanlar (2003).
ANI: Şair Dostlarım (1964), Anı Değil Yaşam (1985), Kırmızı Tenteli Tramvay / Babıali’de 50 Yıl (1993), Şairlere Ölüm Yok (1994), Şairler ve Ben (Şairlere Ölüm Yok ve Şairlerle Söyleşiler adlı kitaplarının birleşimi, 1999), Cüce Çeşme Sokağı Nerde? (anılar + albüm, 2001).
DENEME: Konumuz Edebiyat (1968), Yazmak Yaşamak (1972), Ölümsüz Oyun (1974), Atatürk Yaşadı mı? (1975), Zaman Sensin (1977), Yaşasın Edebiyat (1977), Gençler Bize Bakıyor (1978), Temmuz Serçesi (1978), Yaşamı Yeniden Kurmak (1979), Atatürkçülük Savaşı (1981), Atatürk Bir Gün Gelecek (1981), Önce Şiir Vardı (1982), Dünyaya Açılmak (1982), Vatan Mahzun Ben Mahzun (1983), Yaşayıp Görmek (1984), Geçmişin İçinden (1985), Yarınlar Hesap Sorar (1986), Susmak ve Konuşmak mı? (1987), Tarih En Büyük Yargıç (1987), Bir de Simit Ağacı Olsaydı (1990), Yüzyıldır Umutsuzluk (1991), Senin Adın Aşk (1993), Önce Aşk (1993), Güzel Düşlerin Sonu (1994), Şarkılarına Kadar Mahzun (1997), Sözcüklerle Yolculuk (1998).
GÜNLÜK: Günlerde I (1968), Anılarda Görmek (1967-1969; 1972), Geçmişin Kuşları (Günlerde ve Anılarda Görmek’in birlikte basımı, 1965-1969; 1974), Yeryüzü Korkusu (1970-1973; 1974), Anılarda Görmek / Günlük I (1965-1967; 1989), Geçmişin Kuşları / Günlük II (1968 -1969; 1994), Yeryüzü Korkusu / Günlük III (1970-1975), 80’lerde Bir Yazar / Günlük IV (1980-1983; 1994).
İNCELEME: Dost Kitaplar (1967), Çağdaş Dünya Edebiyatçılar Sözlüğü (1967).
GEZİ: Hiroşimalar Olmasın (1976).
