HAYATI
Oyun yazarı, şair, gazeteci ve yazar. 1923’te Konya’da dünyaya geldi. 25 Temmuz 2009’da İstanbul’da alzheimer hastalığı nedeni ile yaşama veda etti. Tam adı Fatma Nezihe Araz olan yazar, Müzeyyen Hanım ile bankacı ve milletvekili Rıfat Araz’ın kızıdır.
İlkokulu Ankara’da Hususi Bizim Mektep’te okuyan Nezihe Araz, ortaokul ve liseyi Ankara Kız Lisesi’nde tamamladı. 1946’da Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü’nden “Sivil Liseler, Askeri Liseler ve Köy Enstitülerindeki Farklı Eğitim Sisteminin Kişiler Üzerindeki Etkileri” başlıklı tez çalışması ile mezun oldu. 1953’te Resimli Hayat dergisinde çalışmaya başlayan Nezihe Araz, sonraki yıllarda Yeni Sabah, Yeni İstanbul, Hürriyet, Milliyet, Güneş gazetelerinde fıkra yazarlığı yaptı, röportaj ve incelemeleri yayımlandı. Meydan-Larousse, Larousse-Gençlik, Türkiye 1923-1973 ansiklopedilerinin yöneticileri arasında yer aldı. Haftalık Meydan dergisinin kurucu kadrosu içinde yer aldı, yöneticilik görevini üstlendi.
Amatör olarak seramik sanatı ile ilgilenen Nezihe Araz, Füreya Koral’dan ders aldı ve iki sergi açtı. Anadolu’nun çeşitli yörelerinden kadın el sanatı ürünleri topladı. Anadolu kadınının psikolojisini, toplumsal yaşamdaki yerini araştırdı. Anadolu kültürüne katkılarından dolayı kendisine Devlet Sanatçısı unvanı verildi. Nezihe Araz’a, çalışmalarından dolayı Konya Selçuk Üniversitesi tarafından fahri doktorluk verildi. 1972’den başlayarak TRT için çok sayıda dizi ve televizyon filmi senaryosu yazdı, kadın izleyicilere yönelik ilk kuşak programları gerçekleştirdi. Nezihe Araz, “Öyle Bir Nevcivan” ile 1980 Muhsin Ertuğrul Tiyatro Oyunları Yarışması’nda En İyi Oyun ödülünün; “Afife Jale” ile 1988 Avni Dilligil Tiyatro Ödülün sahibi oldu. Yazar, ayrıca, “Savaş Yorgunu Kadınlar” ile 1989 Kültür Bakanlığı En İyi Oyun Yazarı Ödülüne layık görüldü.
EDEBİ KİŞİLİĞİ
Nezihe Araz’ın ilk yazılarını 1941’de Ankara’da Çocuk Esirgeme Kurumu’nun yayın organı Çocuk Ana dergisinde yayımlandı. Aynı yıllarda ilk tiyatro oyunu “Çarşamba Hikâyesi” Münir Hayri Ürgüplü yönetiminde Çocuk Esirgeme Kurumu’ndaki çocuklar tarafından sahnelendi. 1950’de “Benim Dünyam” adlı bir şiir kitabı yayımladıysa da, daha sonra biyografi ve inceleme türünde eserler kaleme aldı. Araz, yapıtlarında ve gazete yazılarında İslam dinine, tarih, din, tarikat adamlarının yaşamlarına içtenlik, hoşgörü, insan sevgisi gibi değerler açısından yaklaştı.
Nezihe Arazi “Bozkır Güzellemesi” ile başlayan dramatik türdeki çalışmalarında çağdaş gerçekleri, güncel olayları konu edindi. Çok sayıda oyunu Devlet Tiyatroları, İstanbul Şehir Tiyatroları ve bazı özel tiyatrolarda sahnelendi. Bestelerini Okan Demiriş’in yaptığı “Karyağdı Hatun” ve “Yusuf ile Züleyha” adlı operaların librettolarını yazdı. Kültür Bakanlığı’nın girişimiyle Ballar Balını Buldum ve “Savaş Yorgunu Kadınlar” oyunları Almancaya, “Afife Jale” adlı oyunu ise İngilizceye çevrildi. Anadolu Evliyaları 1969’da Ş. Aktunç tarafından filme alındı.
ESERLERİ
Biyografi-İnceleme:
- Fatih’in Deruni Tarihi, İst.: İnkılâp, 1953
- Anadolu Erenleri, 1955
- Anadolu’nun Kadın Erenleri, 1956; Kutsal Kervan, 1958
- Anadolu Evliyaları, İst.: Fatiş, 1958
- Peygamberin Köyünde, 1959
- Hazreti Muhammed’in Torunları, İst.: Fatiş, 1960
- Peygamberler Peygamberi Hazreti Muhammed, 1960
- Dertli Dolap: Yunus Emre’nin Hayat Hikâyesi, İst.: Fatiş, 1961
- Mevlâna’nın Romanı, 1962; 28 Peygamber, İst.: Güven, 1963
- Çocuk ve İslam, 1968
- Gelin Canlar Bir Olalım: Türk Anadolu’nun Oluşumu, İst.: Hürriyet, 1978
- Aşk Peygamberi Mevlana, İst.: Kervan, 1958
- Mustafa Kemal’le 1000 Gün, İst., 1993; Mustafa Kemal’in Devlet Paşası
- Mustafa Kemal’in Ankarası, İst.: Apa, 1994
- Hoşgörü Ustaları, (Yunus Emre, Bektaş Veli) İst.: Dünya, 1996
- Atatürk Evleri, İst.: Dünya, 1999
- Bir Zamanlar O da Çocuktu, Adı: Mustafa, İst.: İnkılâp, 1999
- Sen Latife Değil Latif’sin, İst.: Özgür, 2002
Oyun:
- “Bozkır Güzellemesi” (sahnelenişi 1974-75)
- “Öyle Bir Nevcivan”, (1980);
- “Alacakaranlık (1982)
- İmparatorun İki Oğlu, Ank.: Devlet Tiyatrosu, 1983
- Çorak Toprak, İst.: Başaran Mtb., 1983; “Cahide”, (1986, 1994, 1999)
- Ballar Balını Buldum, Ank.: Kültür Bakanlığı, 1991
- “Savaş Yorgunu Kadınlar”, 1993
- Bir Kırmızı Gül, Ank.: Kültür Bakanlığı, 1993
- “Afife Jale”, (1994)
- “Kerem ile Aslı”, (1995)
- “Hoşgör”, (1995)
- Kuvayı Milliye Kadınları, İst.: Dünya, 1997
- “Saat Dokuz Sıfır Beş”, (1998)
- “Uzun Bir Gün”, (1998)
- Kutlu Melek, Ank.: Kültür Bakanlığı, 1998.
Şiir:
- Benim Dünyam, 1950
- Yalnız Ağaç, İst.: Dünya, 1995
Uzun Öykü:
- Güzel Günler, Ank.: Çocuk Esirgeme Kurumu, 1943
KAYNAKÇA: BF (1999); Nebioğlu, 67-68; Necatigil, İsimler, 47-48; “Araz, Nezihe”, TDEA, I, 151; Özgüç, I, 364.