HAYATI
XIX. yüzyıl yazarlarından ve III. Selim ve II. Mahmut devri saray hekimlerinden. 1774’te İstanbul, Eyüp’te dünyaya geldi. 1833’te Şarbon veya Antrax’dan yaşama veda etti. Vefat tarihi Kamusü’l-Âlâm ve Sicill-i Osmanî’de 1830-31, Lûgat-ı Târîhiye ve Coğrafîye’de 1832-33 olarak gösterilmiştir. sküdar’da Nasuhî Tekkesi’ne gömüldü. Dîvân-ı Hümâyun hocalarından Mehmed Emîn Şükûhî Efendi’nin oğlu olan Mustafa Behcet Efendi, Hekimbaşı Abdülhak Molla’nın ağabeyi ve Abdülhak Hamid’in büyük amcasıdır. Medrese eğitimi görerek yetişen Mustafa Behçet Efendi, sonraki yıllarda tıp öğrenimi gördü ve hekimbaşılığa kadar yükseldi.
Mustafa Behçet Efendi, Osmanlı coğrafyasında XIX. yüzyıl başlarında görülen müspet ilimler sahasındaki yeniliğin ve Avrupai anlamda tıp öğreniminin öncülerinden biri olarak kabul edilir. İtalyancadan yaptığı çeviri ve nakillerle Şanizade, İshak Hoca gibi bilginlerle beraber devrin statik ve skolastik kültürünü değiştirip müspet manada geliştirmiş şahsiyetler arasında yer almaktadır. İtalyancada dilimize çevirdiği Fizyoloji adlı eseri ile Buffon’un jeolojiye ve hayvanlara dair eserlerinin tercümesi yanında, Çiçek Aşısı Risalesi, Ruhiye Risalesi, Kolera Risalesi, Frengi Risalesi adlı kısmen telif kısmen tercüme irili ufaklı eserleri bulunmaktadır.
ESERLERİ
- Frengi Risalesi: İtalyancadan tercüme.
- Fiziyoloji: İtalyancadan tercüme.
- Ameliyât-ı Tıbbiye: Tercüme.
- Hikmet-i Tabiîye: Tercüme.
- Kolera Risalesi. Bu risaleyi Demetrius Mavrokordatos Berlin’de Almanca’ya tercüme ederek bastırmıştır.
- Ruhiye Risalesi: Tercüme.
- Marifet-i Arz ve Tercüme-i Hayvanat: Buffon’un tarih-i tabiiye ait eserlerinden meydana getirdiği tercümelerdir.
- Çiçek Aşısı Risalesi: Tercüme.
- Hezâr Esrâr
Mustafa Behçet, 1000 sır adlı kitabı için ölmeden önce 850 sır derleyebilmişti. Kardeşi Abdülhak Molla’nın bitirmeye çalıştığı bu eseri tamamlayarak yayına hazırlayan, Abdülhak Molla’nın oğlu Hayrullah Efendi oldu.
KAYNAKÇA: Kurdoğlu, Veli Behcet (1967). Şair Tabipler. İstanbul: Baha Matbaası, Adıvar, Adnan (1943).Osmanlı Türklerinde İlim. İstanbul: Maarif Matbaası.