HAYATI
1 Mart 1926’da Çumra, Konya’da dünyaya geldi. 23 Ağustos 2004 günü Ankara’da hayatını kaybetti. Huriye Hanım ile çiftçi Mevlut Önder’in oğludur. İlk ve orta öğrenimini Konya’da tamamladı. 1950 yılında Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü’nden mezun oldu. 1953-1964 yılları arasında Konya Mevlana Müzesi müdürlüğü, 1964-1967 arasında Eski Eserler ve Müzeler genel müdürlüğü, 1967-1974’te Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı müsteşarlığı, 1974-1987 yılları arasında ise Başbakanlık Kültür müşavirliği ve Bonn Büyükelçiliği kültür müşavirliği görevlerinde bulundu. 1987 yılında kendi isteği ile emekliye ayrıldı. Almanya’da yaşadığı dönemde Türkevleri’ni kurdu. 1987-1999 arasında Türkiye İş Bankası’nda kültür ve sanat danışmanı olarak görev yaptı. Daha sonra aynı bankanın yayın organı olan Kültür ve Sanat dergisini çıkardı. Mehmet Önder, Uluslararası Anıtlar Konseyi Türkiye Milli Komitesi kurucuları arasındadır.
Mehmet Önder’in ilk yazısı Konya Halkevleri dergisinde çıktı. Tarih, tasavvuf, sanat tarihi, etnografya, halkbilim ve edebiyat alanlarındaki yazılarını Hisar, Şadırvan, Türk Folklor Araştırmaları, Türk Sanat Araştırmaları, Türk Sanatı, Hayat Tarih dergileri ile Tercüman gazetesinde yayımlandı. Yurt içi ve yurt dışında pek çok seminer ve kongreye katılarak tebliğler sunan Mehmet Önder’e Pakistan hükümeti tarafından İkbal Nişanı verildi.
“Gönüller Sultanı Mevlana” adlı eserinden Turgut Özakman ve E. Orbey’in oluşturduğu senaryo, “Mevlana” adı ile 1973 yılında Atıf Yılmaz tarafından filme alındı.
ESERLERİ
ŞİİR: Köyün Bağrından (1947), Zafer Yolunda (M. Balkan ile, 1947), Mevsim Sonu (1949).
ARAŞTIRMA: Seyahatnamelerde Konya (1948), Konya Matbuatı Tarihi (1949), Tarihî Turistik Konya Rehberi (1950), Konya Maarif Tarihi (1952), Millî Mücadelede Konya (1953), Konya Çeşme ve Şadırvanları (1955), Mevlâna ve Türbesi (1955), Mevlâna’nın Konya’daki Evi ve Medresesi (1956), Gönüller Sultanı Mevlâna (1958), Mevlâna Müzesi Rehberi (1958), Mevlâna’nın Sandukası (1958), Konya Camileri (1960), Çini Eserler Seksiyonu Rehberi (1961), Selçuklu Taş ve Ahşap Eserler Rehberi (1962), Mevlâna Şehri Konya (1962), Bilgin Sivaslı Ali Kemali (1962), Aydınlık Kapı Şemsi Tebrizî (1963), Nasreddin Hoca (1963), Konya Efsaneleri (1963), Anadolu Efsaneleri (1966), Efsane ve Hikâyeleriyle Anadolu Şehir Adları (1969), Mevlâna Müzesi (Almanca, İngilizce ve Fransızca basımlarıyla, 1969), Büyük Bilgin Hadimi (1969), Anadolu Fetih Destanları (1970), Atatürk Evleri Atatürk Müzeleri (1970), Güldüren Gerçek Nasreddin Hoca (1971), Şehirden Şehire (3 cilt, 1972-74), Mevlâna (1973), Mevlâna Bildirileri (1973), Mevlâna Bibliyografyası (2 cilt, 1973-74), Anadolu’yu Aydınlatanlar (2 cilt, 1974), Atatürk’ün Yurt Gezileri (1975), Milli Kültür Politikamız (1975), Aldı Sözü Anadolu (1976), Kırşehir Güldestesi (1976), Atatürk’ün Evleri, Karargâhları (1977), Türkiye Müzeleri (Türkçe, İngilizce, 1977), Atatürk’ün Almanya Gezisi (1981), Yurtdışı Müzelerinde Türk Eserleri (1983), Seydişehir Tarihi (1986), Milli Mücadelenin Yanında ve Safında Öğüd Gazetesi (1986), Efsane, Destan ve Hikâyeleri ile Anadolu Kentleri (1986), Nasreddin Hoca’nın Hayatı (1986), Antika ve Eski Eserler Ansiklopedisi (1987), Atatürk’e Mektuplar (1987), İzmir Yollarında Atatürk (1989), Atatürk Konya’da (1989), Atatürk Bildirileri (1990), Atatürk Eskişehir’de (1991), Yüzyıllar Boyunca Mevlevilik (1992), Yeşil Kubbenin Gölgesinde (1993), Antika ve Eski Eserler Kılavuzu (1995), Şehirden Şehire Anadolu (1995), Atatürk’ün Almanya ve Avusturya Gezileri (1995), Şaheserler Konuştukça (1996).
DERLEME: Mevlâna Şiirleri Antolojisi (1956-84), Çocuklara Mevlâna’dan Hikâyeler (1962), Mesnevi’den Hikâyeler (1969), Güldeste (Mevlâna’dan seçmeler, 1984). ÇEVİRİ: Mevlâna’nın Huzurunda (Maurice Barrés’ten, 1963).
YABANCI DİLLERE ÇEVRİLEN ESERLERİ: Konya and Mevlâna (1959), Die Museen von Konya (çev. Prof. Dr. F. Taeschner, 1964), Les Musees de Konya (1964), Atatürk’s House in Thessaloniki (İngilizce-Türkçe, 1974), The Museums of Turkey (1977), Konya (Fransızca-İngilizce, 1977), Mevlâna and Whirling Dervishes (1977), Konya and Mevlâna (1986), Konya Guide (İngilizce, Almanca, Fransızca ve İtalyanca, 1990), Mevlâna Museum (1990), Mevlâna and the Mevlâna Museum (İngilizceye,1993).