HAYATI
Şair, yazar ve devlet adamı. 1839 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. 9 Nisan 1925 günü İstanbul’da Kireçburnu’ndaki yalısında yaşama veda etti. Vasiyeti gereği Çarşamba’da bulunan İsmet Efendi Dergahı haziresine defnedildi. Memuriyete başladığı sıralarda kalemde Memduh, şiirlerinde Fâik mahlaslarını kullanmıştır. Edebiyatta ise ismi Mehmed Fâik Memduh olarak da geçmiştir. Mehmet Memduh Paşa’nın babası, aslen Kandiyeli attar Molla Osman’ın oğlu olup Osmanlı bürokrasisinde uzun yıllar hizmet eden Mazlum Mustafa Fehmi Paşa’dır. Annesi, İzmir’de muhassıl ve rüsûmat eminliği görevlerinde bulunmuş olan Ömer Lutfi Efendi’nin kızıdır.
Mehmet Memduh Paşa, Rüştiye’yi bitirdikten sonra memuriyete başladı. Mabeyin katipliği, sadaret mektupçuluğu, Şura-yı Devlet üyeliği görevlerinde bulundu. Konya, Sivas ve Ankara valiliklerinden sonra 1984’te vezirliğe, 1895’te dahiliye nazırlığına getirildi. Bu dönemde iftihar nişanları ve çok sayıda madalya ile ödüllendirildi. 1908’de İkinci Meşrutiyet’in ilanından hemen sonra görevinden alındı; diğer bazı nazır ve paşalar ile birlikte Harbiye Dairesi’nde bir odada otuz gün süreyle tutuklu kaldı. Ardından önce Büyükada’ya, sonra Sakız Adası’na sürgüne gönderildi. İzmir’e gitmesine hükümet tarafından izin verilmesinden sonra bir süre İzmir’de kaldı. Bir süre sonra çıkarılan bir af ile İstanbul’a dönen Mehmet Memduh Paşa, münzevi bir hayat yaşadı.
Devlet adamlığının yanı sıra edebiyat sahasında da kendini gösteren Mehmet Memduh Paşa hem nazım hem nesirde dönemin önde gelenlerinden biriydi. Risâle tarzında birçok eser ve bazı tercümeleri (Terceme-i Hikâye-i Jönevyo vd.) yayımlandı. Mehmet Memduh Paşa, edebiyat alanında asıl ününü ise Abdülhamid dönemi anılarını kaleme aldığı yapıtlarını ile kazandı. Mehmet Memduh Paşa’nın anı türünde yazdığı yapıtlarının yanı sıra şiirleri ile de döneminde beğenilmiştir.
ESERLERİ
- Eser-i Memduh (1872)
- Feveran-ı Ezman (1908)
- Şerair-i Siyasiye ve Tahavvülat-i Esasiye (1908)
- Yemen Islahatı ve Bazı Mutalaât (1909)
- Esvat-ı Sudur (İzmir, 1912)
- Mir’at-ı Şuûnat (1912)
- Tasvir-i Ahval Tenvir-i İstikbal (1912)
- Hal’ler İclaslar (1913)
- Kuvvet-i İkbal Alamet-i Zeyal (1913)
- Miftah-ı Yemen (1914)
- Bedayi-i Asâr (1914)
- Divan-ı Eş’ar (1916)
- Berk-i Sebz (kaside ve gazeller)
- Tercüme-i Hikâye-i Jöneviev (Lamartine’den, 1868).
KAYNAKÇA: Said Paşa, Hâtırat, İstanbul 1328, III, 446, 447, 457-458, 460; İbnülemin, Son Asır Türk Şairleri, s. 913-927; Tahsin Paşa, Abdülhamid’in Yıldız Hatıraları, İstanbul 1931, s. 88, 271; Gövsa, Türk Meşhurları, fas. 1, s. 252; Yılmaz Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, Ankara 1969, II, 739; Ali Cevat, İkinci Meşrutiyetin İlânı ve Otuzbir Mart Hadisesi (haz. Faik Reşid Unat), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) – Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) – Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007, 2009) – Ünlü Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013) – Encyclopedia of Turkey’s Fomous People (2013)
