HAYATI
Tarihçi, ordinaryüs profesör, devlet ve siyaset adamı, Türkiye Cumhuriyeti’nin XIII. Başbakanı. 1883’te Kemaliye’de dünyaya geldi. 1961’de İstanbul’da yaşama veda etti. Vefa İdadisi ve Yüksek Öğretmen Okulu’nu bitirdi. Özel öğrenim görerek Arapça ve Fransızca öğrendi. Lozan Üniversitesi’nde doğa bilimleri dalında öğrenim gördü. Çeşitli şehirler ve İstanbul liselerinde matematik öğretmenliği yaptı. Tarih alanında kendini yetiştirdi ve Darülfünun’un yeniden düzenlenmesi sırasında Edebiyat Fakültesi Türk ve İslam Tarihi hocalığı görevine getirildi. Süleymaniye Medresesi’nde dinler tarihi ve İslam felsefesi müderrisliği yaptı. Üyesi olduğu İttihat ve Terakki’den Ertuğrul mebusu seçildi. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin İstanbul teşkilatında görev aldı.
M. Şemseddin Günaltay, Sivas ve Erzincan vekili olarak TBMM’de bulunurken üniversitedeki görevine döndü. İstanbul Üniversitesi yönetimince tarih profesörlüğü ve ordinaryüs profesörlüğü görevlerine getirildi. 1949’da kurulan CHP hükümetinde Başbakanlık görevini üstlendi. 1954’te yapılan seçimlerde vekil olarak seçilemeyince CHP İstanbul İl Başkanlığı görevine getirildi. 27 Mayıs İhtilali sırasında oluşturulan Kurucu Meclis’e ve Cumhuriyet Senatosu üyeliğine seçildi. 1941’de üstlendiği Türk Tarih Kurumu Bakanlığı görevini ölümüne kadar sürdürdü.
XX. yüzyılın Türk edebiyatının en önemli tarih yazarlarından biri olan M. Şemsettin Günaltay, beş cilt olarak Mufassal Türk Tarihi, İslam Tarihi, Uzak Şark Tarihi, Yakın Şark Tarihi, İslam’da Tarih ve Müverrihler adlı tarih eserlerini kaleme almıştır. Tarihi makale ve incelemelerini Zulmetten Nura, Hurafattan Hakikate ve Maziden Atiye adlı yapıtlarında toplamıştır.
ESERLERİ
- Fennin En Son Keşfiyatından (1912)
- Maziden Atiye (1913, 1920)
- Zulmetten Nura (1915, 1917)
- Hurafattan Hakikata (1916)
- Tarih-i Edyan (1922)
- İslâm Tarihi (1922)
- İslam Dini Tarihi (1924)
- Mufassal Türk Tarihi (5 cilt, 1922-1924, 1928-33 )
- Felsefe-i Ulâ İsbat-ı Vacib ve Ruh Nazariyeleri (1923)
- İslâm Dini Tarihi (1924)
- Mezopotamya-Sumerler Akatlar Gutîler Amürüler Kassitler Asurlular Mitannîler / İkinci Babil İmparatorluğu (1934)
- Suriye ve Filistin (İstanbul 1934)
- İbranîler (İstanbul 1936)
- Türk Tarihinin İlk Devirleri Uzak Şark, Kadim Çin ve Hind (İstanbul 1937)
- İran Tarihi: En Eski Çağlardan İskender’in Asya Seferine Kadar (1948)
- Uzak Şark Tarihi (1937)
- Eski Suriye ve İbraniler Tarihi (1937)
- Yakın Şark Tarihi (4 cilt, 1937-51)
- Perslerden Romalılara Kadar: Selevkoslar – Nabatiler – Galatlar – Bitinya ve Bergama Krallıkları (1951)
- Hürriyet Mücadeleleri (Haz. Sabahat Erdemir, 1958)
- İslâmda Tarih ve Müverrihler (1973, yeni bas. / İslam Tarihinin Kaynakları ve Müverrihler adıyla, yay. haz. Yüksel Kanar, 1991)
KAYNAKÇA: İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) – Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) – Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013)