HAYATI
Şair. Doğduğu tarih tam olarak bilinmemektedir. 1562’de vefat etti. Ahmed-i Sarban’ın halifesidir. Sıbyan hocalığı yaptığı dönemde, bir kısım Melamilerce Kutb olarak kabul edildiği bilinmektedir. Kendisinden sonra ise Gazanfer Dede halife olmuştur.
Vizeli Alaeddin Kaygusuz, Melami hamzavi edebiyatının kurucularından biri olduğu dile getirilir. Şiirlerinde aruz da kullanmakla birlikte, daha çok hece ile şiirler yazmış, kendine özgü buluşlarda Melamiliğin yaratıcısı olmuştur. Kaygusuz mahlasını kullandığı için, şiirleri Kaygusuz Abdal ile karıştırılmıştır. Şu dörtlüğü kendi inancı ve Melamiliğin özelliklerini yansıtması açısından önemlidir:
Kaygusuz dir şah-ı cihan
Başı kaba teni üryan
Bizimdir ayet-i Kur’an
Biz vasl-ı didar ehliyiz.
Alaeddin Vizeli Kaygusuz hakkında Abdülbaki Gölpınarlı’nın, Kaygusuz Vizeli Alâeddin. Hayatı ve Şiirleri adlı bir çalışması vardır.(İstanbul 1933). Bu çalışma, Ahmed Sârbân’a isnat edilen “Kaygusuz” mahlaslı şiirlerin Vizeli Alâeddin’e ait olduğunu ortaya koyan ve onun etraflı biyografisini veren bir araştırmadır.
ESER ÖRNEKLERİ
I
Sana biz sözüm var
Gel gönüle gir gönüle
Sen senliğini elden bırak
Gel gönüle gir gönüle
Bulam dirsem feth-i babın
Kaldur senlik hicabın
Bilem dirsen ışk kitabın
Gel gönüle gir gönüle
İlmüne bakup güvenme
Zühdüni görüp aldanma
Bunda cana başa kalma
Gel gönüle gir gönüle
Zühud zahid tuzağıdur
İlim amel nefs bağıdur
Gönül evi Hak evidür
Gel gönüle gir gönüle
Kaygusuz bu böyle olur
Hakk’a doğrı yok kim varur
Bulanlar gönülde bulur
Gel gönüle gir gönüle
II
Bize öğüt mi virürsin kanı aklun be divane
Akıldan geçmişüz bizler yürirüz mest ü mestane
Bu akl ü fikr ile olmaz bulam dirsem sen ol mahı
Çok istersin bulımazsın düşersin yaz ü yabane
Bu gün aşık olan akil sözin koymaz kulağına
Hakikatden haber duyan hiç aldanur mı yalane
Bizi korkutma va’zınla begüm meydan-ı ışkdur bu
Bırak bu varlığı elden girem dirsen bu meydane
Yüri hey zahid-i gafil senün ışkdan haberün yok
Şükür Hakk’a bihamdillah irişdük yüce Sübhan’e
III
Anı kim kısm-ı ezelde yazdılar baş üstine
Kimse nokta koyamaz ol nakş-ı nakkaş üstine
Zinet-i dünyaya aldanma bil olmaz payidar
Arif isen virme gönül fani kumaş üstine
Zinet-i darü’l-fenanun fendine aldanmadı
Ol ki bunda komadı bir taşı üstine
Derd-i hasret odlarından bağrumuz yanmışdürür
Anın içün dökerem bu yaşlarum baş üstine
IV
Şükür Hakk’ın keremine
Ben bende buldum imanı
Hak bir kapu imanı
Ben bende buldum imanı
Hakk’un kapusun açayın
Alemi nurin saçayın
Küfrüm yok neden kaçayın
Ben bende buldum imanı
Hak nazar eyledi bana
Toptulu oldum cihana
Mazhar düşdüm ol sultana
Ben bende buldum imanı
Hakk’ın lutf u rahmetiyle
Habibinün şefkatiyle
Evliyanun himmetiyle
Ben bende buldum imanı
Yaradılmışa oldum yar
Kalmadı arada ağyar
Kaygusuz’am ne kaygum var
Ben bende buldum imanı
İLAHİ
Sana bir gizli sözüm var
Gel gönüle bir gönüle
Sen senliğin elden bırak
Gel gönüle gir gönüle
Bulam dersen feth-i babın
Kaldır sen senlik hicabın
Bilem dersen aşk kitabın
Gel gönüle gir gönüle
İlmine bakıp güvenme
Zühdüne görüp aldanma
Bunda cana başa kalma
Gel gönüle gir gönüle
Kaygusuz bu böyle olur
Hakka doğru yol kim varır
Bulanlar gönülde bulur
Gel gönüle gir gir gönüle
KAYNAKÇA: İbnülemin, Son Asır Türk Şairleri (1930), I, 160-162, Ergun, Türk Şairleri, II, 724-727, TA (1971), XVIII, 11-12, TDEA (1979), III, 358-359, Mehmet Kaplan, “Abdülbaki Gölpınarlı”, Milliyet Sanat Dergisi, nr. 56, 15 Eylül 1982, s. 31, Orhan Şaik Gökyay, “Abdülbaki Gölpınarlı’nın Ardından”, MK, nr. 39, Nisan 1983, s. 47-48, Behçet Necatigil, Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, İstanbul 1983, s. 172-173., S[erver] Tanilli, “In Memoriam Abdülbaki Gölpınarlı”, Turcica, XVI, Paris 1984, s. 7-9, Atilla Özkırımlı, Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, İstanbul 1984, II, 546-547, TY – JOUR T1 – Abdülbaki, Kaygusuz Vizeli Alaeddin: Hayatı ve Şiirleri, Remzi Kitaphanesi, İstanbul 1933 AU – Sadettin Nüzhet Y1 – 2010 PY – 2010 N1 – DO – T2 – Journal of Turkology JF – Journal JO – JOR SP – 301 EP – 304 VL – 3 IS – 0 SN – 0085-7432-2651-3188 M3 – UR – Y2 – 2020 ER, Türkiyat Mecmuası Abdülbaki, Kaygusuz Vizeli Alaeddin: Hayatı ve Şiirleri, Remzi Kitaphanesi, İstanbul 1933 %A Sadettin Nüzhet %T Abdülbaki, Kaygusuz Vizeli Alaeddin: Hayatı ve Şiirleri, Remzi Kitaphanesi, İstanbul 1933 %D 2010 %J Journal of Turkology %P 0085-7432-2651-3188 %V 3 %N 0 %R %U