HAYATI
XV. yüzyıl divan şairlerinden. Veliyüddin ya da Mahmut Veli adında bir vaizin oğludur. Karamanlı Beyliği’nin son dönemlerinde yetişen Nizami, öğrenimini Konya’da yaptı. Bir söylentiye göre İran’a gitti ve bir süre orada eğitim gördü. Fatih Sultan Mehmet’in sadrazamı olan Mahmut Paşa, onu “cihat-i şiirde Ahmet Paşa’dan tercih ettik de” padişah, “görmek meram idinüp” İstanbul’a çağrıldı. Ama yolda hastalandı ve hayatını kaybetti. Nizami’nin nerede ve hangi tarihte öldüğü ise bilinmiyor. Karamanlı Beyliği 1466’da ortada kaldırıldığına göre söz konusu çağrının bu tarihten sonra olduğu düşünülmelidir.
Nizami’yi küçük bir divan teşkil eden mevcut gençlik şiirleri ile, Ahmet Paşa gibi şahisyetini bulmuş, olgun ve mükemmel bir şairden üstün saymaya imkan yoktur. Onun ifadesinden Ahmet Paşa’nın zarafeti yoltur. Yalnız bütün zarif sanatkarlığına rağmen Ahmet Paşa’da noksan olan ruh kuvvetine Nizami’nin tamamıyla malik olduğunu söyleyebiliriz. Ne yazık ki bu talihsiz şair, yüksek kabiliyetlerini tam bir gelişmeye vardıracak ömürden mahrum kaldı. Bununla beraber, devrinin pek çok şairi arasından seçilebilecek derecede şahsiyet gösterdi ve ileride Ahmet Paşa’yı gölgede bırakabilecek bir kudret olduğu, şiiri hakkıyla tanıyan çağdaşlarının gözünden kaçmadı.
Nizami’de İran şiiri etkisi fazlaca görülmekle beraber, en göze çarpan hususiyet, dilinde ve ruhundaki serbest hamle, merdane ve hakimane edadır. Ahmet Paşa’dan ve devrin maddi zevk terennümüne mütemayil bütün şairlerinde tereddütsüz üstün tarafı ruhi derinliği ve asaletidir.
ESERLERİ
- Divan
ESER ÖRNEKLERİ
KARAMANLI NİZAMİ BEYİTLERİ
I
Gitse gözümden olur gözüme alem karanu
Ol ki alnı aya benzer yanağı gün gibidir
II
Ey Nizami çünki yârin gencdir viran diler
Ko vücudun mülkü viran olsun abad olmasın
KARAMANLI NİZAMİ GAZELLERİ
GAZEL
Gün yüzün görmeyeliden ki günüm dün gibidür
Bana bin yılca gelür gerçi sana dün gibidür
Rûz u şeb zülf ü ruhun fikri enîsüm olalı
Ne gicem giceye benzer ne günüm gün gibidür
Şâdmânem ki firâkun bana mahsûs degül
Ki dimişler kara gün il ile dügün gibidür
Sen zer ü sîm ile sayd oldugunı işideli
Gözlerüm gümüşe döndi yüzüm altun gibidür
Yandurup yaşumı dökse ne aceb zülf ü ruhun
Ki biri âteşe benzer biri dütün gibidür
Gitse gözümden olur gözüme âlem karanu
Ol ki alnı aya benzer yanagı gün gibidür
Ey Nizâmî lebi üstindeki hâl ol sanemün
Gussadan âşıkı cânındagı dügün gibidür
KAYNAKÇA: İpekten, Haluk (hzl.) (1974). Karamanlı Nizâmî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yay. 129.