HAYATI
XVII. yüzyıl şairlerinden. IV. Murat zamanında yaşayan ve ünlü eseri Nazm-ı Akaid’i 1658’de tamamlayan İlmi’nin doğum ve ölüm tarihleri hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Eseri janrının geniş ve olguncadır. Yaşadığı devirde dinin çığırdan çıkma tehlikesi gösterdiği, sahte din alimleri ve şeyhler tarafından ortaya din adına yanlış fikir atıldığını dile getiren şair, bir tevhid manzumesinden sonra Çihar Yar’e, Hasan ve Hüseyin’ methiler söylemektedir. Aynı zamanda bilgi veren bu manzumeleri müteakip ashab-ı kiram, tabiin ve müçtehidin, İmam-ı Azam’ı da aynı şekilde anlattıktan sonra birer küçük manzume ile Kemalpaşazade’den, Şeyhülislam Sa’di’den, Mehmet Ebussud’dan bahsediyor. Dönemin padişahı olan IV. Murat’a dua ederek eserine başlıyor.
İlmi ve eseri büyük bir şöhret kazanmamış, fazla yayılmamıştır. Nazm-ı Akaid, nazım dili bakımından düzgün ve samimidir. İçinde bazen soru – cevap kısımları ve hikayeler yer alır. Aynı çeşitten eserlerin de devamı niteliğini taşır. Eserin herhangi bir yeniliği ve orijinalliği yoktur.
ESERLERİ
- Nazm-ı Akaid
ESER ÖRNEKLERİ
Yanından gitmesin Nazm-ı Aka’id
Ki vardır anda çok türlü feva’id
Bu nazım dürleri allame kelame
Bin altmış dokuzda erdi tamama
KAYNAKÇA: Genç, İlhan (2004). “İlmî”, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 5. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay. 173, Esrar Dede (2000). Esrar Dede Tezkire-i Şuarâ-yı Mevleviyye. hzl. İlhan Genç. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay, “İlmî Dede” (1979). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 3. İstanbul: Dergâh Yay. 371.