HAYATI
Oyun yazarı. 1874’te İstanbul’da dünyaya geldi. 6 Mart 1935’te Ankara’da yaşama veda etti. Soyadı SEKİZİNCİ. Fes nazırı Süleyman – paşazade müstantik Mehmet Refik Bey’in oğludur.
Ortaöğrenimini Galatasaray Sultanisi’nde tamamlayan İbnürrefik Ahmet Nuri, daha sonra Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi’nde ve Karantina İdaresi Muhasebe Kalemi’nde çalıştı. Reşat Nuri Güntekin ve Mahmut Yesari ile birlikte Kelebek dergisini çıkardı. Güllü Agop Efendi’nin Gedikpaşa Tiyatrosu temsillerine devam ettikçe tiyatroya merak salan İbnürrefik Ahmet Nuri, 1915’te Darülbedayi’nin (İstanbul Şehir Tiyatroları) ikinci kuruluşunda yönetim kuruluna üye seçildi. 1919-22 yılları arasında art arda kendi yazdığı, uyarladığı, çok tutulmuş, defalarca oyanmış, vodvil komedileri ile o yılların sanat hareketlerinde ön planda yer aldı. Yegane Odalık, Hisse-i Şayia, Ceza Kanunu, Dört Cihan, Lokmanzade Sekizinci piyesleri ilk defa bu yıllarda oynandı. İbnürrefik Ahmet Nuri’nin son görev yeri ise Ankara Halkevi Tiyatrosu’nda rejisörlüktür.
Türk tiyatrosunun ilk gelişme yıllarında yazarlıkla oyunculuğu birleştiren İbnürrefik Ahmet Nuri, daha çok uyarlama alanında verdiği başarılı yapıtlar ve tek perdelik kısa güldürüleri ile oyun yazarlığının başlı başına bir uğraş olarak benimseyen az sayıda yazardan biri olarak kabul edildi. İlk tiyatro denemesi olan “Çoban Kızı” adlı komedisinin tutulması, tiyatroculukta kalmasında ve uyarlama oyunlar hazırlamasında etkili olmuştur. Elliyi aşkın yapıtının çoğu Fransız yazarlardan Türkçeye uyarlamış olduğu vodvil ve komedi tarzında oyunlardır. Bir kısmı basılan uyarlamaları döneminde oldukça başarılı bulunmuş ve Ahmet Vefik Paşa’nın uyarlamalarından sonra ikinci sırada geldiği kabul edilmiştir. Ancak uyarlamalarının çoğunda özgün yapıtı belirtmemiştir.
ESERLERİ
Oyun:
- Şair, (L. Xanroff’un Cher Mait – re’inden uyarlama) İst., 1324/1908
- Hoşkadem Gebe, (H. Brieux’nun Adél est grosse’undan uyarlama) İst.: Karagöz Mtb., 1325/1909
- Tecdid -i Nikâh, 1913
- Fırsat Yoksulu -Gücü Gücü Yetene -Kadın Tertibi, (üç oyun birlikte) İst.: Diken Neşriyatı, 1334/1918
- Dengi Dengine, İst.: Türk Dünyası Mtb., 1335/1919
- Hisse-i Şayia, (D. Riche’nin Le Pretexe’inden uyarlama) İst.: Orhaniye Mtb., 1336/1920
- Sekizinci, (A. Savoir’ın La Huitième Femme de Barbe-Bleu’sundan uyarlama) İst.: Orhaniye Mtb., 1339/1923
- Sivrisinekler, 1923
- Ceza Kanunu, (P. Veber’in Vingt Jours à L’Ombre’ından uyarlama) İst.: Orhaniye Mtb., 1342/1924
- Asri Hülyalar, İst.: İkbal, 1924; Çürük Merdiven, İst.: Şirket-i Hayriye Mtb., 1927
- Aşk-ı Atik, [İst.], ty; Sınıf Arkadaşı, İst.: Resimli Ay, 1931
- Nakış, İst.: Resimli Ay, 1931
- Şeriye Mahkemesinde, 1933
- Himmet’in Oğlu, 1934
- Son Altes, 1934
- Belkıs, (H. Bernstein’in Le Bercail’ından uyarlama) Ank.: Cumhuriyet Halk Fırkası, 1934
Sahnelenen eserleri:
- “Çoban Kızı”
- “Asri Olalım”
- “Ana Kurbanı”
- “Hacı Mansur”
- “Yavuz Hırsız”
- “Arayan Belasını da Bulur Mevlasını da”
- “Bayramlık”
- “Ferhunde”
- “Kara Haber”
- “Kaynana”
- “İnat”
- “Nâkıs”
- “Metres-Zevce”
- “Zülkarneyn”
KAYNAKÇA: A. S. Delilbaşlı, İbnürrefik Ahmet Sekizinci’nin Hayatı, Ank., 1936; Gövsa, 184; H. Bozok, “Sekizinci, Ahmet Nuri, İbnürrefik”, AA, V, 1452-1453; M. N. Özön-B. Dürder, Türk Tiyatrosu Ansiklopedisi, İst., 1967, s. 367-368; M. And, Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu, Ank., 1971, s. 110-112; TA, XXVIII, 274-275; “Sekizinci, İbnürrefik Ahmet Nuri”, TDEA, VII, 492; R. Çavaş, “Sekizinci, İbnürrefik, Ahmet Nuri”, DBİA, VI, 491; D. Bayraktar, “İbnürrefik Ahmed Nuri”, YYOA, I, 612-613.
