HAYATI
Bilgin ve yazar. Bursa’da doğan Hocazade Muslihiddin Efendi’nin ne zaman doğduğu ile ilgili kesin bir bilgi bulunmamaktadır. 1488’de Bursa’da vefat etmiş, Emir Sultan yakınlarında bir yerde toprağa verilmiştir. Babası Yusuf adında zengin bir tüccardır. Fatih Sultan Mehmet’in hocalığını da yaptığı için yazar, Hocazade lakabıyla ünlenmiştir.
Hocazade Muslihiddin Efendi, babasının isteğine aykırı olarak ilmiye eğitimi aldı ve bu mesleği seçti. Hızır Bey’den diploma aldı ve onun müzakerecisi oldu. Sonraki yıllarda yine Bursa’da Esediye Medresesi’ne müderris olarak atandı. İstanbul’un fetih edilmesi üzerine Hızır Bey tarafından Fatih Sultan Mehmet’e salık verilince İstanbul’a çağrıldı. Resmi ilmiye sınıfına girerek, Edirne ve İstanbul kadılıkları görevlerinde bulundu. Fatih Sultan Süleyman tarafında çok sevilip saygı gören Hocazade Muslihiddin Efendi, kazaskerliğe kadar yükseldi. Ancak kendisini çekemeyen Karamanı Mehmet Paşa’nın etkisi ile İznik’e kadı ve müderris olarak gönderildi. II. Beyazıd’ın tahta çıkması üzerine de Bursa Sultaniye medresesi müderrisliği ve Bursa kadılığı görevlerine getirildi. Bursa müftüsü olarak görev yaptığı sırada da yaşama veda etti.
Hocazade Muslihiddin Efendi, İslami bilimler alanında XV. Yüzyıl bilginleri arasında en iyilerinden biri olduğu dile getirilmektedir. Kelamda Gazali’yi izlemiş, fizikte ise Aristo’yu benimsemiştir.
ESERLERİ
Tehafüt: İmam Gazali, Tehafütü’l Felasife adlı yapıtında İbn-i Sina’nın temel ölçü almasına karşı çıkmıştır. Daha sonra İbn-i Rüşd, Gazali’nin düşüncelerinin yanlışlığını göstermek, aklın üstünlüğünü kanıtlamak için Tehafütü’t Tehafüt’ü yazmıştır. Fatih Sultan Mehmet, bu konuda gerçeği öğrenmek istemiş, Hocazade ile Alaüddin Tusi’ye aydınlatıcı bir kitap yazmalarını buyurmuştur. Her iki bilgin de kitaplarında Gazali’yi tutmuşlardır. Hocazade Muslihiddin Efendi’ni yapıtı daha çok beğenilmiş ve yirmi bin akçe ile ödüllendirilmişti. Kitap, sadece Osmanlı bilginleri arasında ünlenmek ile kalmamış, ünü İran’a kadar girmiştir. Mısır’da Gazali ve İbn-i Rüşd’ün aynı addaki kitapları ile birlikte 1885’te basılmıştır.
Hocazade Muslihiddin Efendi’nin Haşiye-i Şerh-i Mevakıf, (Bursa YABEK H.1279) Haşiye-i Hidayetü’l-Hikme, (Bursa YABEK H.1211/3, Arapça) Haşiye-i Tenkıhü’l-Usuli Lis-sadri’ş-Şeria, Haşiye-i Telvih, Şerhü’l-İzzi fi’l-tasrit İzzi, (07. Tekeli 628/1, n.3767, 873/1473 yılında yazılmıştır) adlı yazma kitapları da vardır.
KAYNAKÇA: Ahmet Arslan, Kemal Paşazâde: Tehâfüt Hâşiyesi’nin Tahlili, İstanbul 1987; Recep Cici, Kuruluştan Fatih Devrinin Sonuna Kadar Osmanlılarda Fıkıh Çalışmaları (doktora tezi, 1994, MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü), s. 301; Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi (haz. Ekmeleddin İhsanoğlu v.dğr.), İstanbul 1997, s. 48-5
