HAYATI
Şair. 1839’da Mostar’da dünyaya geldi. 1903’te İstanbul’da yaşama veda etti. Hersek valisi Zülfikar Nafiz Paşa’nın oğludur. On bir yaşında büyükbabası tarafından tımarlı sipahi miralaylığı görevine getirildi. Babasın ölümü üzerine ailece önce Bosna’ya oradan da İstanbul’a göç ettiler.
Medrese öğrenimi görerek yetişen Hersekli Arif Hikmet, eğitimini tamamladıktan sonra Sadaret Mektubi kalemine atandı. Sonra Cevdet Paşa’nın aracılığı ile adliyeye girdi. Ceza muhakemeleri zabıt katipliği, Bursa, Manastır, Kastamonu ve Adana gibi illerde Bidayet Mahkemesi Hukuk Dairesi Başkanlığı yaptı. İstanbul İstinaf Mahkemesi üyeliğinde ve başkanlığında bulundu. Son görevi Temyiz üyeliği idi. Mezarı Topkapı’dadır.
XIX. yüzyılda divan şiirini sürdüren güçlü şairlerin başında Hersekli Arif Hikmet de vardır. Encümen-i Şuara adını alan eski şiirin son ocağı, ilk kez 1861’de onun evinde toplandı ve bu toplantılar bir süre haftada bir olmak üzere devam etti. Önceleri Ziya Paşa ve Namık Kemal de bu grup içinde görüldü. “Hersekli Arif Hikmet, ustalarının sanatını saf diyemezsek bile klasik dil zevkini ve katıksız tasavvufi ilhamını en çok benimseyenlerdendir. Arif Hikmet Bey’in şiir dilinin Leskofçalı’ya nazaran daha az yüklü ve zamanın Türkçesine nispeten daha yakın olduğunu söyleyelim” (A. H. Tanpınar)
“Hikmeta geçmem yine sevda-yı vasl-ı yardan
Çak çak olsa garibanım da demanın gibi”
ESERLERİ
Divan’ı, İbnülemin Mahmu Kemal tarafından 1918’de bastırıldı. Felsefe, tasavvuf ve siyaset ile ilgili şu yapıtları ise basılmadı: Levayihü’l-Hikem, Levamiü’l-Efkar, Sevanihü’l-Beyan, Misbahü’l-İzah
ESER ÖRNEKLERİ
DİVAN’DAN
GAZEL
Ey şevk-i ruhun cilve-i ayat-ı mahabbet
Aşkınladır asar-ı zuhurat-ı maharabet
Şahid mi değil aşkıma ya çak-ı giriban
Hacet ne gönül etmeye isbat-ı mahabbet
Reh pür-hatar u dide vü dil valih u hayran
Gitdikçe füzun olmada afat-ı mahabbet
Racih görünür meşreb-i rindan-ı safada
Ma’mure-i firdevse harabat-ı mahabbet
Hikmet ben o ruşen-güher-i aşk-ı Hudayım
Tab’ımda envar-ı füyuzat-ı mahabbet.
KAYNAKÇA: Aka, Belde (2011). Nâbî’nin “Orta İnsan Tipi”nin Hersekli Ârif Hikmet’teki Değişimi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (hzl.) (1918), Hersekli Ârif Hikmet, Dîvân. İstanbul: Matbaa-i Amire, Özgül, Kayahan (1987). Hersekli Ârif Hikmet. Ankara: KTB Yay.